SJC: ,,მაუწყებლობის შესახებ’’ კანონში ინიცირებული ცვლილებები ძირს უთხრის მედიისა და გამოხატვის თავისუფლებებს

სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა (SJC) მძაფრი შეფასება გაავრცელა „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში „ქართული ოცნების“ მიერ ინიცირებული ცვლილებებისა და კანონმდებლობიდან „გენდერის“ ამოღების შესახებ, რამაც შეშფოთება გამოიწვია გამოხატვის თავისუფლების, მედიის დამოუკიდებლობისა და თანასწორობის უფლებების მიმართ საფრთხის თაობაზე. ორგანიზაციის ანალიზში ხაზგასმულია, რომ შემოთავაზებული საკანონმდებლო ცვლილებები, თავისი „ბუნდოვანი დებულებებით“, შესაძლოა „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებამ კრიტიკული მედიისა და განსხვავებული ხმების ჩასახშობად გამოიყენოს.

შინაარსის შეზღუდვები და კომკომის გაზრდილი უფლებამოსილებები

„მაუწყებლობის შესახებ“ კანონპროექტი ითვალისწინებს დეტალურ შინაარსობრივ რეგულაციას მაუწყებელთათვის, რომელიც მოითხოვს ფაქტობრივ სიზუსტეს, სამართლიანობას, კონფიდენციალურობის პატივისცემას და დაბალანსებულ პოლიტიკურ გაშუქებას, კანონპროექტის დასაბუთების შესაბამისად. თუმცა ორგანიზაცია აცხადებს, რომ კანონპროექტი შეიცავს რამდენიმე „ბუნდოვან დებულებას“, რომლებიც სერიოზულ საფრთხეს უქმნის მაუწყებლების სარედაქციო დამოუკიდებლობას და გამოხატვის თავისუფლებას.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ ცვლილებიდან ბევრი ეხმიანება მაუწყებლობის ქცევის კოდექსის არსებულ ნორმებს, კანონპროექტით მაუწყებლების თვითრეგულირების ორგანოებიდან აღსრულების უფლებამოსილება საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას (GNCC) გადაეცემა.

კომუნიკაციების კომისიას ექნება უფლებამოსილება გამოსცეს გაფრთხილებები, ჯარიმები და ასევე გააუქმოს მაუწყებლობის ლიცენზიები ნებისმიერი მხარის საჩივრების საპასუხოდ.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა ასევე გაიხსენა ევროპარლამენტის ბოლო რეზოლუცია საქართველოს შესახებ, რომელშიც „ქვეყნის რეპრესიული სახელმწიფო აპარატის“ მხარდაჭერისთვის დასასანქცირებელ პირთა სიაში კომუნიკაციების კომისიის თავმჯდომარე კახა ბექაურიც შედიოდა.

„კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის უფლებამოსილების გაფართოება, მაუწყებლობის სტანდარტების შესრულებაზე კონტროლის, ზედამხედველობისა და მაუწყებელთა სანქცირების თვალსაზრისით, წარმოშობს მნიშვნელოვან რისკებს, რომ ეს ბერკეტები გამოყენებული იქნება ქვეყანაში მოქმედი კრიტიკული მედია საშუალებების ხმის ჩახშობისა და რეპრესიის მიზნით“, – აცხადებს ორგანიზაცია.

მისი თქმით, მმართველი პარტიის მიერ ინიცირებული კანონპროექტის მსგავსი კანონმდებლობა მოქმედებს უნგრეთში. „უნგრეთის პარლამენტის მიერ მიღებული აქტი ,,პრესის თავისუფლებისა და მედიის კონტენტის ფუნდამენტურ წესებთან დაკავშირებით’’, საქართველოში ინიცირებული კანონპროექტის მსგავსად, შეიცავს ბუნდოვან დებულებებს, რომელიც ნეგატიურად არის შეფასებული ევროპის საბჭოს ვენეციის კომისიის მიერ“, – განაცხადა სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა და დასძინა, რომ ვენეციის კომისიის შეფასებით, „მსგავსი ნორმები ძალიან კომპლექსურ ვალდებულებებს უწესებენ მედია საშუალებებს და მათ აკლიათ სათანადო სიზუსტე. ტერმინების ბუნდოვანებამ კი შესაძლოა ეს დებულებები თავისუფალი სიტყვის ჩახშობის იარაღად აქციოს“.

„ქართულმა ოცნებამ“ მაგალითად გაერთიანებული სამეფოს მაუწყებლობის კოდექსი მოიყვანა, თუმცა SJC ამტკიცებს, რომ ამგვარი შედარება არასწორია. „ბრიტანული მაუწყებლობის კოდექსი კრძალავს ფაქტებისა და აზრების დამახინჯებას. რაც შეეხება ,,განსხვავებული აზრის არასწორი ინტერპრეტირების’’ აკრძალვას, რაც მმართველი პარტიის მიერ ინიცირებულ კანონპროექტშია წარმოდგენილი, მსგავსი ბუნდოვანი ჩანაწერი ბრიტანული მაუწყებლობის კოდექსში არ გვხვდება“, – აცხადებს ორგანიზაცია.

მაუწყებლებისთვის უცხოური დაფინანსების აკრძალვა

მეორე ინიცირებული კანონპროექტი კრძალავს სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლების მიერ პირდაპირი ან ირიბი უცხოური დაფინანსების მიღებას. გამონაკლისს წარმოადგენს კომერციული რეკლამა, ტელეშოპინგი, სპონსორობა და პროგრამაში პროდუქტის განთავსება. ამასთანავე, იკრძალება უცხოური ძალის მიერ მაუწყებლების მომსახურების შესყიდვა (გარდა კომერციული რეკლამისა და პროდუქტის განთავსებისა) ან/და პროგრამის მომზადების ან/და ეთერში გადაცემის პირდაპირი ან ირიბი დაფინანსება ან თანადაფინანსება.

„მედია მაუწყებლებისთვის უცხოური დაფინანსების მიღების ბლანკეტური აკრძალვა, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის თანახმად, ცალსახად წარმოადგენს გაერთიანებისა და გამოხატვის თავისუფლების გაუმართლებელ შეზღუდვას“, – აცხადებს ორგანიზაცია. „ამ აკრძალვით ხელისუფლება ზღუდავს ფართო საზოგადოებისთვის ალტერნატიული ინფორმაციის მიღების გზებს და ებრძვის კრიტიკულ საკითხებზე საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების შესაძლებლობას“.

კანონმდებლობიდან „გენდერის“ ამოღება

მესამე ინიცირებული კანონპროექტი მაუწყებლობის შესახებ კანონიდან ტერმინების „გენდერი“, „გენდერული იდენტობა“ და „გენდერული მრავალფეროვნება“ ამოღებას ითვალისწინებს. ორგანიზაცია აცხადებს, რომ ინიცირებული ცვლილებები დასაშვებს ხდის ტელე და რადიო მაუწყებლებისა და ვიდეოგაზიარების პლატფორმების მიერ ისეთი მასალის გავრცელებას, რომელიც „ახდენს სიძულვილის წაქეზებას გენდერის ან გენდერული მიკუთვნების ნიშნით“. ცვლილების შედეგად, საზოგადოებრივ მაუწყებელს აღარ ექნება ვალდებულება, პროგრამებში ასახოს საზოგადოებაში არსებული გენდერული მრავალფეროვნება, აცხადებს სოციალური სამართლიანობის ცენტრი.

ავტორიტარული მმართველობა მყარდება, აცხადებს SCJ

სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა განაცხადა, რომ საკანონმდებლო პაკეტი საქართველოში დარჩენილი თავისუფალი სივრცეების ჩახშობისა და საჯარო დისკურსზე მმართველი პარტიის კონტროლის გამყარების კოორდინირებულ ძალისხმევას წარმოადგენს. „ასეთი სივრცის ერთ-ერთი მაგალითი საქართველოში კრიტიკული მედია საშუალებებია, რომლებსაც, მიუხედავად არაერთი დაბრკოლებისა, სააშკარაოზე გამოაქვთ ხელისუფლების მიერ ჩადენილი დანაშაულები, მასშტაბური რეპრესიები და ადამიანის უფლებათა მძიმე დარღვევები“, – აცხადებს ორგანიზაცია.

„მმართველი პარტიის მიერ მედია საშუალებების წინააღმდეგ მიმართული ინიციატივები – ,,მაუწყებლობის შესახებ’’ საქართველოს კანონში ინიცირებული უკიდურესად პრობლემური შინაარსის ცვლილებები, მედია საშუალებების უფლებების შემზღუდველი რეგულაციები და მათზე კონტროლის გამკაცრება კომუნიკაციების კომისიის მეშვეობით მიუთითებს იმაზე, რომ ხელისუფლება ცდილობს კრიტიკულ მედია საშუალებებზე ზეწოლის გაძლიერებას და ქვეყანაში ჯერ კიდევ შენარჩუნებული თავისუფალი სივრცეების მაქსიმალურად ჩახშობას, მისი ავტორიტარული ძალაუფლების კიდევ უფრო გასამყარებლად“, – აცხადებს ორგანიზაცია.

ასევე წაიკითხეთ:

• 25/02/2025 – „ქართული ოცნება“ მაუწყებლებისთვის უცხოურ დაფინანსებას კრძალავს და მაუწყებლობის წესებს ადგენს
• 23/10/2023 – სოციალური სამართლიანობის ცენტრი: მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებები გამოხატვის თავისუფლებას საფრთხეს უქმნის

This post is also available in: English (ინგლისური)