კლიმატის ცვლილება გკლავთ ჩუმად — ტკიპები მოდიან და ლაიმის დაავადება იზრდება!

 კლიმატის ცვლილება გკლავთ ჩუმად — ტკიპები მოდიან და ლაიმის დაავადება იზრდება!

• კლიმატის ცვლილება უკვე არა მხოლოდ ტემპერატურის ზრდას და ბუნებრივი კატასტროფების გახშირებას იწვევს, არამედ ცვლის დაავადებების გავრცელების გეოგრაფიას.
• ტკიპები, რომლებიც ლაიმის დაავადებას ავრცელებენ, ფართოვდებიან ახალ რეგიონებში.
• ეს ქმნის სერიოზულ საზოგადოებრივ-ჯანდაცვის საფრთხეს, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, სადაც ადრე ეს პრობლემა არ არსებობდა.

I. რა არის ლაიმის დაავადება?
• გამომწვევი: ბაქტერია Borrelia burgdorferi.
• გადაცემის გზა: ტკიპის ნაკბენი.
• მთავარი სიმპტომები:
• წითელი მრგვალი გამონაყარი („bull’s-eye rash“)
• მაღალი ტემპერატურა
• კუნთებისა და სახსრების ტკივილი
• მძიმე შემთხვევებში — ნერვული სისტემის და გულის დაზიანება

II. კლიმატის ცვლილების როლი
• ზამთრების გამოთბობა → ტკიპები გადარჩებიან ცივ სეზონშიც
• სითბური ზოლების გაფართოება → ტკიპები იპყრობენ ახალ რეგიონებს (BBC-ში: ჩრდილოეთ ამერიკა, ევროპა, აზია)
• სეზონის გახანგრძლივება → აქტიური ტკიპების პერიოდი გაზაფხულიდან გვიან შემოდგომამდე
• დამტვრეული ეკოსისტემები → მტაცებლების შემცირება, რაც ტკიპების პოპულაციას ზრდის

III. მონაცემები და ფაქტები
• აშშ-ში ბოლო 30 წელში ლაიმის დაავადების შემთხვევები გაორმაგდა.
• კანადაში ტკიპები ჩრდილოეთისკენ იჭრებიან — უკვე დაფიქსირდა იქ, სადაც ადრე არ არსებობდნენ.
• ევროპაში ბოლო 20 წელიწადში შემთხვევები 14-ჯერ გაიზარდა ზოგიერთ რეგიონში.
• WHO აფრთხილებს, რომ ეს ტენდენცია გაგრძელდება, თუ კლიმატის ცვლილება არ შეჩერდება.

IV. რა არის რისკის ჯგუფები?
• გარეთ მომუშავეები (ფერმერები, მებაღეები, სატყეო მუშაკები)
• ტურისტები, მთასვლელები, მორბენლები, ბანაკების მონაწილეები
• ბავშვები, რომლებიც ხშირად თამაშობენ ბუნებაში
• შინაური ცხოველების მფლობელები

V. პრევენცია
• გრძელი სახელოები და შარვლები ბუნებაში გასვლისას
• ტკიპების საწინააღმდეგო სპრეი
• სახლში დაბრუნების შემდეგ სხეულის და ტანსაცმლის დეტალური შემოწმება
• შინაური ცხოველების შემოწმება და ვეტერინარული პრევენცია

VI. ვითარება საქართველოში
• საქართველოში ლაიმის ინფექცია ჯერ კიდევ გავრცელების ადრეულ სტადიაშია, მაგრამ სტატისტიკა თანდათან მზარდია: 2019–2023 წლებში დაფიქსირდა 136 შემთხვევა, რაც, მიუხედავად იმისა, რომ სიმპტომები შესაძლოა სხვა რეგიონებისგან განსხვავდებოდეს, უკვე რამდენიმე კლინიკაში გამოვლინდა [turn0search1].
• 2017 წელს გამოქვეყნებულ კლინიკურ–ეპიდემიოლოგიურ კვლევაში ხაზი გაესვა, რომ ლაიმის დაავადება უფრო ხშირად აღენიშნებოდა 20–40 წლის კაცებს, შემთხვევები კი ძირითადად აღმოსავლეთ საქართველოში და თბილისში ფიქსირდებოდა [turn0search8].
• ვეტერინარული და ეპიდემიოლოგიური მონიტორინგის პროგრამები — ადგილობრივი ორგანიზაციების, მათ შორის უნივერსიტეტთა და ჯანდაცვის სააგენტოების მხარდაჭერით — ცდილობენ ტკიპების, მათ შორის Ixodes scapularis-ის გავრცელების შესწავლას [turn0search16] და მოსახლეობის ინფორმირებას შეზღუდული, მაგრამ ფუნდამენტური საწყისი მონაცემების მოპოვებისთვის.
• ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს — კლიმატის ცვლილებასთან ერთად, თუ სწორ პრევენციულ ღონისძიებებს არ მივიღებთ (ჩაცმულობის წესები, ტკიპების შემოწმება, ადამიანის ჯოხის განმარტებები), ლაიმის მომატებული რისკი უკვე რეალურ პრობლემად უნდა ჩაითვალოს საქართველოში.

Q&A სექცია

 როგორ ამოვიცნოთ ტკიპის ნაკბენი?
 ხშირად ჩნდება წითელი მრგვალი გამონაყარი. ყველა შემთხვევაში არაა, ამიტომ ყურადღება მიაქციეთ ტემპერატურას და საერთო მდგომარეობას.

 შეიძლება ლაიმის დაავადება გადაედოს ადამიანს ადამიანისგან?
 არა, გადაცემა ხდება მხოლოდ ტკიპის საშუალებით.

 არსებობს ვაქცინა?
 ამჟამად ბაზარზე არ არის ფართოდ ხელმისაწვდომი ვაქცინა, მაგრამ რამდენიმე კლინიკური კვლევა მიმდინარეობს.

ბიბლიოგრაფია
1. Ogden NH, Lindsay LR. Effects of climate and climate change on vectors and vector-borne diseases: ticks are different. Trends Parasitol. 2016;32(8):646–656. doi:10.1016/j.pt.2016.04.015
2. World Health Organization. Vector-borne diseases. 2024. Available from: https://www.who.int/…/fact…/detail/vector-borne-diseases
3. BBC Future. Climate change is increasing the risk of Lyme disease. 2024 Aug 2. Available from: https://www.bbc.com/…/20240802-climate-change-is-increasing…

 გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
 მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
 iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
 Android: https://play.google.com/store/apps/details…
 Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi