მაქსიმალური სიფრთხილე! – დანამატების მიღება ღვიძლის დაზიანების რისკს ზრდის

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე

სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის

დღეს უკვე ზრდასრული მოსახლეობის ნახევარზე მეტი ყოველდღიურად იღებს სხვადასხვა საკვებ დანამატს – ზოგჯერ უკეთესი განწყობისთვის, ზოგჯერ – იმუნიტეტის გასაძლიერებლად ან გრძელვადიანი ახალგაზრდობისთვის. თუმცა ახალი კვლევები მოწმობს, რომ დანამატების უკონტროლო გამოყენება რეალურად შეიძლება საფრთხის შემცველი იყოს ჩვენი ჯანმრთელობისთვის – განსაკუთრებით ღვიძლისთვის.

რატომ გაიზარდა რისკები?

• ბოლო წლებში საკვები დანამატების ბაზარმა რეკორდულ მაჩვენებელს მიაღწია: მილიონობით ადამიანი მთელი მსოფლიოდან ყოველდღიურად ყიდულობს ვიტამინებს, მცენარეულ ექსტრაქტებსა თუ „ჯადოსნურ“ ფხვნილებს, რომლებიც ხშირად შეუმოწმებელია.

• ახალი კვლევები და ექიმების დაკვირვებები მიუთითებს, რომ სწორედ დანამატების მიღებას უკავშირდება ღვიძლის დაზიანების, ჰეპატიტის და სხვა გართულებების შემთხვევების მკვეთრი ზრდა.

რომელი დანამატებია განსაკუთრებით საშიში?

• ყველაზე ხშირად ღვიძლის დაზიანებას იწვევს მწვანე ჩაის ექსტრაქტი, აშვაგანდა, წითელი საფუარის ბრინჯი და სხვა ეგზოტიკური მცენარეები, რომლებიც ხშირად დიდი დოზით ან სხვა ნივთიერებებთან ერთად მიიღება.

• პრობლემას ხშირად იწვევს პროდუქტების არასწორი ეტიკეტირება, დამალული შემადგენლობა და წარმოების არასაკმარისი კონტროლი.

სტატისტიკა და რისკები

• აშშ-ში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ღვიძლის სერიოზული დაზიანებით დაავადებულ პაციენტთა 20%-ზე მეტი იღებდა რომელიმე საკვებ დანამატს.

• მხოლოდ 2022 წელს აშშ-ში დაფიქსირდა 1000-ზე მეტი შემთხვევა, როდესაც პაციენტი დანამატით გამოწვეული ჰეპატიტის გამო ლივერის ტრანსპლანტაციის მოლოდინში აღმოჩნდა.

• კვლევები აჩვენებს, რომ განსაკუთრებით მაღალი რისკი აქვთ ქალებს, 50 წელს ზემოთ და იმ ადამიანებს, რომლებიც 3-ზე მეტ დანამატს იღებენ პარალელურად.

მთავარი შეცდომები და საფრთხეები

• FDA (ამერიკის სურსათისა და მედიკამენტების ადმინისტრაცია) დანამატების უსაფრთხოებას მედიკამენტებზე ნაკლებად აკონტროლებს, რის გამოც ბაზარზე ხშირად ხვდება დაბინძურებული ან არასწორად წარდგენილი პროდუქტი.

• ხშირია შემთხვევები, როდესაც მომხმარებელი წამლების, მცენარეული პროდუქტებისა და დანამატების კომბინაციით უარეს მდგომარეობაში ვარდება – ღვიძლის, თირკმელებისა და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაზიანებებით.

• კვების ზოგიერთი დანამატის მაღალ დოზებში მიღებამ შეიძლება გამოიწვიოს მოწამვლა, არტერიული წნევის მატება, თირკმელების უკმარისობა, გულ-სისხლძარღვთა ავარია და სხვა გართულებები.

ასე რომ, რა უნდა გავითვალისწინოთ?

• არასოდეს ჩაანაცვლოთ ჯანმრთელი კვება და აქტიური ცხოვრების წესი მხოლოდ დანამატებით.

• ყოველთვის აირჩიეთ სანდო მწარმოებლები და შეამოწმეთ პროდუქტების შემადგენლობა.

• გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან ან ფარმაცევტთან განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ უკვე იღებთ სხვა წამლებს.

• წაიკითხეთ უახლესი რეკომენდაციები და კვლევები – ზოგიერთი დანამატი მართლაც საჭიროა (მაგალითად, ფოლიუმის მჟავა ორსულობისას ან ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები გულის ჯანმრთელობისთვის), მაგრამ უმეტესობა – ეფექტიანად არ არის დამტკიცებული.

და მთავარია – სინამდვილეში ჯანმრთელობა იწყება ბალანსირებული კვებით, ზომიერი ფიზიკური აქტივობითა და მენტალური სიმშვიდით, არა კი „ჯადოსნური“ აბებით!

წყარო:

• Excess Dietary Supplements Pose Health Risks. National Geographic, 2024

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:

„დანამატების ბაზარი რეალურ საფრთხედ იქცა საზოგადოებისთვის, რადგან ინფორმაცია და კონტროლი ჯერ კიდევ არასაკმარისია. არაერთხელ მინახავს პაციენტები, რომლებსაც უბრალოდ „ჯანმრთელობისთვის“ დანამატების მიღება – სერიოზულ დაავადებამდე მიუყვანიათ. გაითვალისწინეთ – ჯანმრთელობის დაცვის საუკეთესო გზა მეცნიერებაზე დაფუძნებული კვებაა, არა – გადამეტებული დანამატები!“

გაიგეთ მეტი

შენი ექიმი – პაციენტის უფლებები და ჯანდაცვის ხარისხი საქართველოში: