უფლებადამცველი ამბობს, რომ „ქართული ოცნება“ პროტესტის ჩასახშობად ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსს იყენებს

სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ყოვლისმომცველი გადახედვისკენ მოუწოდა და განაცხადა, რომ ის ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სტანდარტებს. ორგანიზაცია აცხადებს, რომ ბოლო წლებში „ქართული ოცნება“ სულ უფრო ხშირად იყენებს ადმინისტრაციული პატიმრობის მექანიზმს პროტესტის და კრიტიკული აზრის ჩასახშობად. სოციალური სამართლიანობის ცენტრი აღნიშნავს, რომ მნიშვნელოვანი რეფორმა „საბჭოთა დროინდელი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის“ სისტემურ ცვლილებებს მოითხოვს, რისითვისაც ხელისუფლების პოლიტიკური ნებაა საჭირო, ფართო საზოგადოებრივი ჯგუფებისა და აკადემიური წრეების ჩართულობით.

14 მარტს გამოქვეყნებულ ანალიტიკურ დოკუმენტში სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (აცხადებს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში მიღებული 576 ცვლილების მიუხედავად, რომელიც თავდაპირველად 1984 წელს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმმა მიიღო, კოდექსი სულ უფრო „ქაოტური“ და „ბუნდოვანი“ ხდება. ორგანიზაციის თქმით, კოდექსში გასულ წლებში განხორციელებული მრავალრიცხოვანი ცვლილებები „გაუმჯობესების ნაცვლად აუარესებდა უფლებრივ სტანდარტებსა და საპროცესო გარანტიებს“.

ორგანიზაციამ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ კოდექსში ბოლოდროინდელმა ცვლილებებმა ხელი შეუწყო ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის პოლიტიკურ ინსტრუმენტალიზაციას. მისივე თქმით, ბოლოდროინდელმა ცვლილებებმა, განსაკუთრებით 2024 წლის ნოემბრის საპროტესტო აქციების შემდეგ მიღებულმა, გააუარესა მდგომარეობა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის წინაშე მყოფი მოქალაქეებისთვის.

ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ პარლამენტის იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის 2025 წლის სამოქმედო გეგმა, რომელიც მიმდინარე წლის 17 თებერვალს დამტკიცდა, უკანასკნელი 6 წლის განმავლობაში პირველად, არ ითვალისწინებს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის სისტემური რეფორმის საჭიროებას. „ამდენად, აშკარაა, რომ „ქართული ოცნება“ მზად არის, აშკარად და პირდაპირ გადაუხვიოს მის მიერვე წლების განმავლობაში გამოხატულ პოზიციას, ვიწრო პარტიული ინტერესების გატარების და პროტესტის ჩახშობის მიზნით“, – აცხადებს უფლებადამცველი ორგანიზაცია.

ორგანიზაცია პასუხისმგებლობის ინდივიდუალიზაციის პრინციპის უფულებელყოფას უსვამს ხაზს და აცხადებს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის არაერთი მუხლი ცალკეული სამართალდარღვევებისთვის აბსოლუტურად განსაზღვრულ სანქციას ითვალისწინებს, რაც გულისხმობს იმას, რომ „ნორმა იმპერატიულად აწესებს სახდელის ერთადერთ სახეს, მინიმალური და მაქსიმალური ოდენობის განსაზღვრის ნაცვლად“.

დოკუმენტში ხაზგასმულია არაპროპორციულად მკაცრი სახდელების საკითხი და ნათქვამია, რომ პრობლემურია ისიც, რომ მოქმედი კოდექსით  გათვალისწინებული სახდელები ერთმანეთთან შეუსაბამო და არათანმიმდევრულია და ეს განსაკუთრებით თვალსაჩინოა შეკრება-მანიფესტაციებზე ხშირად გამოყენებულ სამართალდარღვევებთან მიმართებით.

დოკუმენტში გაკრიტიკებულია ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში სიტყვიერი საყვედურის/გაფრთხილების მექანიზმის გამოყენების შეზღუდვა, განსაკუთრებით 2025 წლის თებერვალში შეტანილი ცვლილებების შემდეგ. ბოლო ცვლილებით დაემატა კიდევ ოთხი შემთხვევა, რომლებშიც სიტყვიერი გაფრთხილება არ არის გათვალისწინებული. ეს განსაკუთრებით ეხება შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებასთან დაკავშირებულ დანაშაულებს.

რაც შეეხება ადმინისტრაციულ პასუხისგებაში მიცემული პირის დაცვის არასათანადო პროცესუალური გარანტიებს, არსებული კანონმდებლობა ითვალისწინებს მძიმე ჯარიმებს – თავისუფლების აღკვეთას და მაღალ ჯარიმებს. საერთაშორისო სტანდარტებით, სანქცია, რომელიც თავისუფლების შეზღუდვასთანაა დაკავშირებული, თავისი შინაარსით სისხლისსამართლებრივი ბუნებისაა და მასზე სისხლის სამართლის სფეროში მოქმედი სტანდარტები/გარანტიები უნდა ვრცელდებოდეს.

გარდა პატიმრობისა, ზოგიერთ შემთხვევაში, ადმინისტრაციული ჯარიმაც შეიძლება აღწევდეს სისხლის სამართლის  სანქციის ზღვარს. სოციალური სამართლიანობის ცენტრი აცხადებს, რომ მოქმედი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი ცალკეულ სამართალდარღვევებზე გაცილებით მაღალ ჯარიმებს ითვალისწინებს, ვიდრე სისხლის სამართლის კოდექსი.

ცალკეული სამართალდარღვევების ბუნდოვან დეფინიციებზე საუბრისას, ორგანიზაცია აცხადებს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ცალკეული სამართალდარღვევების დეფინიციები ბუნდოვანი და განუჭვრეტელია, რაც „უფლებამოსილი ორგანოს მიერ თვითნებური გადაწყვეტილების მიღების და არაერთგვაროვანი პრაქტიკის განვითარების წინაპირობებს ქმნის“.

ორგანიზაცია აცხადებს, რომ დაკავება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით გათვალისწინებული ერთ-ერთი პრობლემური ინსტიტუტია, რომელიც რისკის ქვეშ აყენებს პირის თავისუფლებისა და უსაფრთხოების, ასევე სამართლიანი სასამართლოს უფლებების დაცვას. „ბოლო წლებში „ქართული ოცნება“ ადმინისტრაციული დაკავების მექანიზმს მზარდი სიხშირით იყენებს პროტესტისა და კრიტიკული აზრის ჩასახშობად“, – აცხადებს ორგანიზაცია.

ის აკრიტიკებს ადმინისტრაციული დაკავების მექანიზმს და აღნიშნავს, რომ კანონი ყოველთვის არ აკონკრეტებს, როდის არის საჭირო დაკავება და პოლიციას ძალიან დიდ უფლებამოსილებას ანიჭებს, დააკავოს ადამიანები მყარი დასაბუთების გარეშე. ეს იწვევს უსამართლო დაპატიმრებებს, განსაკუთრებით მშვიდობიანი საპროტესტო აქციების დროს.

რაც შეეხება არათანმიმდევრულ სტრუქტურას და საკანონმდებლო ტექნიკას, სოციალური სამართლიანობის ცენტრი აცხადებს, რომ 1984 წელს მიღებული ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის სტრუქტურა, მიდგომები და ტერმინოლოგია, ხშირ შემთხვევაში, არ არის თავსებადი თანამედროვე სამართლებრივ სიტემასა და საკანონმდებლო ტექნიკასთან.

ასევე წაიკითხეთ:

• 03/03/2025 – ვენეციის კომისიის მოსაზრება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსისა და შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის თაობაზე
• 03/02/2025 – „ქართული ოცნება“ კიდევ უფრო რეპრესიულ საკანონმდებლო ცვლილებებს აინიცირებს
• 06/02/2025 – უფლებადამცველები: „ქართული ოცნების“ მიერ დაანონსებული რეპრესიული საკანონმდებლო ცვლილებები ფუნდამენტურ უფლებებს საფრთხეს უქმნის
• 23/01/2025 – სსო-ები საქართველოში მომიტინგეების მიმართ ჯარიმების რეპრესიულ გამოყენებას გმობენ

This post is also available in: English (ინგლისური)