„ცადამყვანა“ (Amanita muscaria) – რატომ არის საფრთხის შემცველი და არ არის რეკომენდებული – გიორგი ფხაკაძე გვაფრთხილებს

ქართულ ბაზარზე იყიდება „Amanita muscaria microdosing“ კაფსულები, რომლებიც პოზიციონირდება როგორც ანტიდეპრესიული, ტკივილგამაყუჩებელი და „მიკროდოზინგის“ დანამატი. რეალობა კი სრულიად სხვაა — ეს პროდუქტი არ არის უსაფრთხო, არ არის კანონიერად ნებადართული მრავალ ქვეყანაში და მისი გამოყენება დაკავშირებულია სერიოზულ ჯანმრთელობის რისკებთან.

რა შეიცავს Amanita muscaria?

ცადამყვანას აქტიური ნაერთებია:

• მუსციმოლი (muscimol)

• იბოტენის მჟავა (ibotenic acid)

• მცირე რაოდენობით მუსკარინი

ეს ნივთიერებები პსიქოაქტიურია და ტოქსიკური დოზის ზღვარი არაპროგნოზირებადია. ერთი და იგივე სოკოს ნაყოფში ამ ნაერთების რაოდენობა მკვეთრად მერყეობს, ამიტომ კაფსულებში არსებული რეალური დოზა ხშირად უცნობია [1–3].

უსაფრთხოება და კლინიკური მონაცემები

• დაფიქსირებულია მძიმე გვერდითი მოვლენები: გულისრევა, ღებინება, დეზორიენტაცია, ჰალუცინაციები, კრუნჩხვები და გონების დაკარგვა [4,5].

• აშშ-ში Amanita-ს შემცველი „ედიბლებისა“ გამო მრავალი ადამიანი მოხვდა საავადმყოფოში [6].

• FDA-მ ოფიციალურად განაცხადა, რომ Amanita muscaria-ს, მის ექსტრაქტებსა და კომპონენტებს (მუსციმოლი, იბოტენის მჟავა, მუსკარინი) არ აქვთ ავტორიზაცია საკვებად ან დიეტურ დანამატად და მათი გამოყენება არ არის უსაფრთხო [7].

• კლინიკური მტკიცებულება სამკურნალო ეფექტებზე არ არსებობს — არც ანტიდეპრესიული, არც „იმუნიტეტის გამაძლიერებელი“ და არც სხვა ჩამოთვლილი ეფექტები დამტკიცებული არ არის [8].

სად არის აკრძალული ან შეზღუდული

• აშშ: FDA-ს მიერ საკვებად აკრძალულია; ლუიზიანაში სრულიად აკრძალულია ფლობა/გაყიდვა ადამიანური მოხმარებისთვის [7,9].

• დიდი ბრიტანეთი: „Psychoactive Substances Act 2016“-ის საფუძველზე აკრძალულია მიწოდება/გაყიდვა [10].

• ავსტრალია: მუსციმოლი კლასიფიცირებულია როგორც Schedule 9 – აკრძალული ნივთიერება [11].

• ნიდერლანდები: 2008 წლიდან აკრძალულია ჰალუცინოგენური სოკოების (მათ შორის Amanita muscaria) გაყიდვა [12].

• რუმინეთი და პოლონეთი: აკრძალულია ან მკაცრად იზღუდება გაყიდვა ადამიანური მოხმარებისთვის [13].

• ჩეხეთი: სახელმწიფო ინსპექციამ 2024 წელს ამოიღო მუსციმოლშემცველი პროდუქტები ბაზრიდან როგორც ჯანმრთელობისთვის მავნე [14].

• ევროკავშირი: Novel Food რეგულაციის მიხედვით Amanita muscaria არ არის ავტორიზებული საკვებად ან დანამატად [15].

რატომ არის ეს პროდუქტი განსაკუთრებით საშიში

1. დოზის არაპროგნოზირებადობა – ნარევში მუსციმოლისა და იბოტენის მჟავის ზუსტი რაოდენობა უცნობია [1–3].

2. ლაბორატორიული დადასტურების არარსებობა – არც ერთი სერტიფიცირებული ISO 17025 ან GMP დოკუმენტი არ არის ხელმისაწვდომი.

3. ფალსიფიკაციის მაღალი რისკი – ბაზარზე არსებულ „ამანიტა პროდუქტებში“ ხშირად აღმოჩნდა სხვა, მიუთითებელი ფსიქოაქტიური ნაერთებიც [6].

4. განსაკუთრებული საფრთხე მგრძნობიარე ჯგუფებისთვის – ორსულები, ბავშვები, ფსიქიკური აშლილობის მქონენი და ალკოჰოლთან/მედიკამენტებთან კომბინაციაში მომხმარებლები.

Amanita muscaria კაფსულები (მიკროდოზინგი) არ არის რეკომენდებული.

ეს პროდუქტი საფრთხეს უქმნის მომხმარებლის ჯანმრთელობას, რადგან:

• კლინიკური ეფექტიანობა არ არის დამტკიცებული,

• უსაფრთხოება არ არის დადასტურებული,

• ბევრ ქვეყანაში აკრძალულია ან მკაცრად იზღუდება,

• FDA და სხვა რეგულატორები აფრთხილებენ, რომ მისი გამოყენება საფრთხის მატარებელია.

მოსახლეობისთვის ამ პროდუქტის მოხმარება სერიოზული ჯანმრთელობის რისკებს ქმნის და შესაძლოა სიცოცხლისთვისაც კი სახიფათო აღმოჩნდეს.

References (Vancouver style)

1. Michelot D, Melendez-Howell LM. Amanita muscaria: chemistry, biology, toxicology, and ethnomycology. Mycol Res. 2003;107(2):131–46. doi:10.1017/S0953756203007305

2. McCabe K, et al. Variable ibotenic acid and muscimol concentrations in Amanita muscaria specimens. Toxicon. 2021;200:46–53. doi:10.1016/j.toxicon.2021.07.002

3. European Food Safety Authority (EFSA). Scientific opinion on Amanita muscaria as novel food. EFSA Journal. 2020;18(5):e06123.

4. Diaz JH. Syndromic diagnosis and management of Amanita muscaria poisoning. J Toxicol Clin Toxicol. 2005;43(3):303–7.

5. Benjamin DR. Mushroom poisoning in infants and children: the Amanita muscaria experience. Pediatrics. 1992;89(6):1009–13.

6. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Illnesses associated with amanita-containing edibles — United States, 2023. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2023;72(45):1251–4.

7. US Food and Drug Administration (FDA). Warning on Amanita muscaria and muscimol-containing products. FDA Consumer Update, 2023.

8. Keeler RF, et al. Toxicology of mushroom constituents: lack of evidence for therapeutic use of muscimol. Regul Toxicol Pharmacol. 2019;103:252–8.

9. Louisiana State Legislature. Louisiana State Act RS 40:989.3 — Prohibited hallucinogenic plants. 2005.

10. UK Home Office. Psychoactive Substances Act. 2016.

11. Australian Government. Poisons Standard (SUSMP). Schedule 9 — Prohibited Substances. 2022.

12. Dutch Ministry of Health. Verbod op hallucinogene paddo’s. Staatscourant. 2008.

13. European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA). Legal status of psychoactive mushrooms in EU Member States. 2024.

14. Czech Agriculture and Food Inspection Authority (CAFIA). Market withdrawal of muscimol-containing products. 2024.

15. European Commission. Novel Food Catalogue — Amanita muscaria. 2024.

საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PHIG) და Safe Supplement Georgia (SSG)

საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PHIG) არის დამოუკიდებელი პროფესიული ორგანიზაცია, რომელიც მუშაობს სწორედ საქართველოში მოსახლეობის ჯანმრთელობის დასაცავად. მისი მთავარი ამოცანაა შეამოწმოს ქვეყანაში ხელმისაწვდომი საკვები დანამატები და უზრუნველყოს, რომ ბაზარზე წარმოდგენილი პროდუქცია არ იყოს საფრთხის შემცველი. PHIG-ის მიერ შექმნილი Safe Supplement Georgia (SSG) ინიციატივა მიზნად ისახავს საქართველოში არსებული დანამატების რეგულარულ მონიტორინგს, ხარისხის კონტროლს და მომხმარებელთა ინფორმირებას.

Supplement.ge არის სპეციალურად საქართველოსთვის შექმნილი ონლაინ-პლატფორმა, სადაც მოქალაქეებს შეუძლიათ ნახონ დამოუკიდებელი შეფასებები საქართველოში გაყიდვაში არსებული დანამატების შესახებ. შეფასება ეფუძნება SSG-ის „7 კრიტერიუმის სისტემას“:

1. კომპანიის იდენტიფიკაცია საქართველოში

2. პროდუქტის ოფიციალური რეგისტრაცია

3. GMP/ISO სერტიფიკატი

4. ლაბორატორიული ანალიზი (CoA)

5. ეტიკეტირების შესაბამისობა ქართულ კანონმდებლობასთან

6. უსაფრთხოების შეფასება

7. რეკლამისა და ლოგოების სისწორე

თუ პროდუქტი აკმაყოფილებს ყველა მოთხოვნას, მას ენიჭება მწვანე ნიშანი – „რეკომენდებულია“. თუ რომელიმე კრიტერიუმი ვერ სრულდება, პროდუქტი შეფასდება როგორც „არ არის რეკომენდებული“.

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე — უკვე მრავალი წელია საქართველოში მუშაობს მოსახლეობის ჯანმრთელობის დაცვისა და სურსათის/დანამატების უსაფრთხოების მიმართულებით. მისი საქმიანობა ორიენტირებულია ქართული ბაზრის გაჯანსაღებაზე, მომხმარებელთა დაცვაზე და სამეცნიერო ცოდნის ხელმისაწვდომობაზე. სწორედ მისი ხელმძღვანელობით შეიქმნა Supplement.ge და Safe Supplement Georgia (SSG), რომელიც დღეს საქართველოში ერთადერთი დამოუკიდებელი პლატფორმაა დანამატების ხარისხისა და უსაფრთხოების შეფასებისთვის.

გადმოწერე აპლიკაცია „შენიექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!

მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მსოფლიოდან.

ინტერესთა კონფლიქტის დეკლარაცია

საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტს (PHIG) და Safe Supplement Georgia (SSG) ინიციატივას არ გააჩნიათ კომერციული ან ფინანსური ინტერესები საკვები დანამატების იმპორტიორებთან, მწარმოებლებთან ან დისტრიბუტორებთან საქართველოში. მოცემული შეფასება ემყარება მხოლოდ მეცნიერულ მტკიცებულებებსა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის პრინციპებს. სტატიაში წარმოდგენილი დასკვნები არ არის სპონსორირებული და ემსახურება მხოლოდ საქართველოს მოსახლეობის ჯანმრთელობის დაცვასა და ბაზრის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფას.