ერითროციტები (სისხლის წითელი უჯრედების) ფორმის ცვლილება – რისი ნიშანი შეიძლება იყოს?

ერითროციტები (სისხლის წითელი უჯრედების) ფორმის ცვლილება – რისი ნიშანი შეიძლება იყოს?

სისხლის წითელი უჯრედები (ერწიტოციტები) ჩვეულებრივ მრგვალი და ბიკონკავური (ორ მხარეს ჩაზნექილი) ფორმის არიან, რაც მათ ოპტიმალური ჟანგბადის ტრანსპორტისთვის იდეალურად აქცევს. მაგრამ შეიცვალოს თუ არა მათი ფორმა – ეს შეიძლება ჯანმრთელობის სხვადასხვა დარღვევაზე მიუთითებდეს.

ამ მოვლენას ეწოდება პოიკილოციტოზი – მდგომარეობა, როდესაც სისხლში აღენიშნება ერწიტოციტების არაერთგვაროვანი და პათოლოგიური ფორმები.

ძირითადი პათოლოგიური ფორმები და მათი მნიშვნელობა:

1. Spherocyte (სფეროციტი)

დახურული მრგვალი უჯრედი, რომელიც კარგავს ცენტრალურ გამოშავებას.

დაავადება: მემკვიდრეობითი სფეროციტოზი

2. Elliptocyte (ელიპტოციტი)

წაგრძელებული, ელიფსის ფორმის უჯრედი

დაავადება: მემკვიდრეობითი ელიპტოციტოზი

3. Ovalocyte (ოვალოციტი)

ოვალური ფორმის უჯრედები

დაავადება: მეგალობლასტური ანემია (ფოლატისა და B12-ის დეფიციტით გამოწვეული)

4. Dacrocyte (ტირის წვეთის ფორმის უჯრედი)

ცრემლის ფორმის უჯრედი

დაავადება: მიელოფიბროზი, ასევე: რკინის დეფიციტური ანემია, თალასემია

5. Target cell (სამიზნური უჯრედი)

ცენტრში ჰემოგლობინის რგოლით

დაავადება: თალასემია, ჰემოგლობინოპათიები, რკინის დეფიციტი

6. Stomatocyte (სტომატოციტი)

ღრმული ცენტრალური ზონაში, ბაგის ფორმით

დაავადება: ალკოჰოლიზმი, ღვიძლის დაავადებები, მემკვიდრეობითი სტომატოციტოზი

7. Bite cell (ნაკბენის ფორმის უჯრედი)

ნახევარწრიული ამოჭრა მემბრანაზე

დაავადება: G6PD დეფიციტი (გლუკოზა-6-ფოსფატ დეჰიდროგენაზის დეფიციტი)

8. Echinocyte (ეკინოციტი / კრენირებული უჯრედი)

მრავალი მცირე, რეგულარული წვეტიანი გამონაზარდით

დაავადება: ღვიძლის ქრონიკული დაავადებები

9. Acanthocyte (აკანთოციტი)

არარეგულარული, ბლაგვი წვეტები უჯრედის გარშემო

დაავადება: ღვიძლის მძიმე დაავადება, აბეტალიპოპროტეინემია

10. Keratocyte (კერატოციტი)

“თითქოს ჩამძვრალი” ან დაჭრილი მემბრანა

შესაძლებელია ჩნდეს მექანიკური ჰემოლიზის ფონზე

11. Schistocyte (შისტოციტი / ფრაგმენტული უჯრედი)

გატეხილი, ნაწყვეტის ფორმის უჯრედი

დაავადება: მიკრანგიოპათიური ჰემოლიზი, DIC, თრომბოტიკი პურპურა

12. Sickle cell (სიკლოვანი უჯრედი)

ნახევარმთვარის ფორმის უჯრედი

დაავადება: სიკლოვანუჯრედოვანი ანემია

13. S-C poikilocyte

უჩვეულო ფორმის უჯრედი, რომელიც შეიცავს როგორც ჰემოგლობინ S-ს, ისე ჰემოგლობინ C-ს

დაავადება: შერეული ჰემოგლობინოპათია – Hb SC დაავადება

14. Boat-shaped cell (ნავისმაგვარი უჯრედი)

ხშირად დაკავშირებულია სიკლოვან უჯრედებთან ან ჰემოგლობინოპათიებთან

რატომ არის პოიკილოციტოზის ცოდნა მნიშვნელოვანი?

• პოიკილოციტოზი ხშირად არის პირველი ლაბორატორიული ნიშანი სერიოზული ჰემატოლოგიური, მეტაბოლური ან გენეტიკური დაავადებებისა.
• სისხლის ანალიზში უჯრედების ფორმის ცვლილებები ემთხვევა ანემიის, ჰემოლიზის ან ძვლის ტვინის პათოლოგიის დიაგნოსტიკის ძირითად ეტაპებს.
• მათი სწორად ამოცნობა შესაძლებელია მხოლოდ პროფესიულ მიკროსკოპიულ გამოკვლევაში ლაბორანტის ან ჰემატოლოგის მიერ.

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:

„სისხლის წითელი უჯრედის ფორმა არ არის უბრალოდ ლაბორატორიული დეტალი — ეს არის სხეულის სიგნალი. თუ იცვლება ფორმა, იცვლება ფუნქცია. პაციენტებმა და ექიმებმა უნდა მიაქციონ ყურადღება ამ ცვლილებებს, რადგან ისინი ხშირად მიუთითებენ სერიოზულ ან პროგრესირებად დაავადებებზე, რომელთა დროული გამოვლენა გადამწყვეტია.“

• American Society of Hematology – Atlas of Blood Cells

• Mayo Clinic Laboratories – RBC Morphology Guide

• WHO Laboratory Manual for Blood Examination

მეტი ინფორმაცია სისხლის ანალიზების, ანემიებისა და ჰემატოლოგიური დაავადებების შესახებ იხილეთ:

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.