2
გაეროს ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს (IAEA) გენერალურმა დირექტორმა, რაფაელ გროსიმ, განაცხადა, რომ ირანთან 2015 წლის ბირთვული შეთანხმების აღდგენა აზრს კარგავს, რადგან თეირანი უკვე ფაქტობრივად ატომურ სახელმწიფოდ გადაქცევის ზღვარზეა.
იტალიაში ორშაბათს გამართულ შეხვედრაზე გროსიმ ხაზი გაუსვა IAEA-ს მზარდ უკმაყოფილებას ირანთან მიმართებით, რომელმაც დაარღვია 2015 წლის შეთანხმების პირობები და უარი თქვა მონიტორინგის პროცესზე მას შემდეგ, რაც აშშ-მ შეთანხმება 2018 წელს დატოვა. დონალდ ტრამპის ამ გადაწყვეტილებას წინ უსწრებდა ისრაელის დაზვერვის მიერ მოპოვებული მტკიცებულებები, რომელზე დაყრდნობითაც ირანს შეთანხმების პირობების დარღვევაში ადანაშაულებდნენ.
2015 წლის ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმის (JCPOA) ფარგლებში ირანს ურანის მხოლოდ 3.68%-მდე გამდიდრების ნებართვა ჰქონდა, რაც შეესაბამება იმ დონეს, რომელიც ბირთვული ტექნოლოგიის სამოქალაქო მიზნებისთვის გამოყენებისთვის არის საჭირო. თუმცა, IAEA-ს ბოლო ანგარიშის მიხედვით, ირანი სწრაფად ავითარებს თითქმის სამხედრო დონის გამდიდრებული ურანის წარმოებას, რითაც ბირთვული იარაღის შესაქმნელად საკმარისი მასალა აქვს დაგროვებული.
“თავდაპირველი შეთანხმების ფილოსოფია შეიძლება გამოვიყენოთ, მაგრამ ეს შეთანხმება ახლა უკვე გამოუსადეგარია,” – განუცხადა გროსიმ იტალიურ სააგენტო ANSA-ს. გროსის თქმით, ირანს 60%-მდე აქვს ურანი გამდიდრებული – 90% კი წარმოადგენს სამხედრო დონის გამდიდრებას, რაც მას პრაქტიკულად ატომური იარაღის მქონე სახელმწიფოების რიგში დააყენებს.
2015 წელს შეთანხმების პირობების თანახმად, ირანი ვალდებული იყო გაენადგურებინა თავისი ურანის მარაგის 98% და გაეთიშა ცენტრიფუგების ნახევარზე მეტი. თუმცა, აშშ-ის მიერ შეთანხმების დატოვების შემდეგ, ირანმა ეტაპობრივად გაზარდა გამდიდრების პროცესი.
ირანული გამომცემლობა IRNA-ს თანახმად, რომელიც ირანის საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და მისი ატომური ენერგიის ორგანიზაციის ერთობლივ განცხადებას ეყრდნობა, ირანი “სხვადასხვა ტიპის ახალი და მოწინავე ცენტრიფუგების დიდი რაოდენობის” გააქტიურებას გეგმავს. ცენტრიფუგა ხელსაწყოა, რომელიც ურანის გამდიდრებისთვის გამოიყენება. გამდიდრებული ურანით აწარმოებენ საწვავს, თუმცა ის ასევე გამოიყენება ბირთვული იარაღის შექმნისთვის.
რაფაელ გროსის თქმით, საერთაშორისო საზოგადოებამ უნდა განიხილოს ირანთან ბირთვული განიარაღების ახალი ნაბიჯები, რაც შეესაბამება არსებულ “ახალ რეალობას”.
ირანი უარყოფს ბირთვული იარაღის შექმნის სურვილს და აცხადებს, რომ მისი პროგრამები მხოლოდ მშვიდობიანი მიზნებისთვისაა. თუმცა, IAEA-ს და აშშ-ის სადაზვერვო სააგენტოების ინფორმაციით, ირანს 2003 წლამდე ჰქონდა ორგანიზებული სამხედრო ბირთვული პროგრამა, ხოლო ისრაელი ამტკიცებს, რომ თეირანს არასდროს აუღია ხელი ბირთვული იარაღის შექმნის გეგმაზე.
წყარო – ტაბულა