რა ვიცით ხელოვნურ დამატკბობელ ასპარტამზე და ტვინის ჯანმრთელობაზე? ახალი კვლევა სერიოზულ საფრთხეებზე მიუთითებს

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე

სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის

ამერიკელმა და ევროპელმა მეცნიერებმა გააანალიზეს ასპარტამის — მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გამოყენებული ხელოვნური დამატკბობლის — ზემოქმედება ადამიანის ტვინის ჯანმრთელობაზე. კვლევამ, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალ Applied Sciences-ში, აჩვენა, რომ ასპარტამი არა მხოლოდ არ აუმჯობესებს მეტაბოლიზმს ან წონის კლებას, არამედ შეიძლება პირდაპირ ვნებდეს ტვინის უჯრედებსა და ნერვულ სისტემას.

რა არის ასპარტამი?

• ასპარტამი (E951) გამოიყენება ათასობით საკვებ პროდუქტსა და სასმელში — განსაკუთრებით დიეტურ სოდებში, იოგურტში, საღეჭ რეზინში, თხევად დამატკბობლებში, ბავშვთა პროდუქტებსა და მედიკამენტებში.

• მის უსაფრთხოებას მრავალი წელი სწავლობდნენ, მაგრამ ბოლო პერიოდში სულ უფრო მეტი მტკიცებულება ჩნდება მისი ნეგატიური გავლენის შესახებ.

მთავარი მიგნებები:

• ცხოველებზე ჩატარებულმა ცდებმა აჩვენა, რომ ასპარტამით გამდიდრებული კვება იწვევს ნერვული უჯრედების განადგურებას და ნეიროგენეზის (ახალი ნერვული უჯრედების წარმოქმნის) დათრგუნვას.

• ასპარტამი ზრდის ოქსიდაციურ სტრესს ტვინში, რაც იწვევს მეხსიერების გაუარესებას, კონცენტრაციის დაქვეითებას და ზოგ შემთხვევაში, ნევროლოგიურ დაავადებებსაც.

• ადამიანებში რეგულარული მოხმარება ასოცირებულია თავის ტკივილთან, მოუსვენრობასთან, დეპრესიასთან და ძილის პრობლემებთან.

გლობალური სიტუაცია და რისკი

• მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ (WHO) 2023 წელს პირველად დაასახელა ასპარტამი, როგორც პოტენციურად კარცინოგენული (კიბოს გამომწვევი) ნივთიერება — განსაკუთრებით მაშინ, როცა მისი მიღება რეგულარულად და დიდ დოზებში ხდება.

• ევროკავშირის ქვეყნები და აშშ თანდათან ამკაცრებენ ასპარტამის გამოყენების კონტროლს.

• საქართველოში ასპარტამი აქტიურად გამოიყენება როგორც იმპორტირებულ, ასევე ადგილობრივ პროდუქციაში — დიეტური სასმელები, ნამცხვრები, იოგურტები, საღეჭი რეზინი და სხვა.

რეკომენდაციები საზოგადოებისთვის

• ყურადღებით წაიკითხეთ პროდუქტების ეტიკეტები: ასპარტამი ხშირად დამალულია „დამატკბობელი“ ან „უსაქონლო შაქარი“ აღნიშვნის ქვეშ.

• ბავშვებსა და ორსულებში განსაკუთრებით რეკომენდებულია ასპარტამის შემცველობის შემცირება ან თავიდან აცილება.

• ასპარტამის ნაცვლად, გამოიყენეთ ბუნებრივი დამატკბობლები: სტევია, ერიიტრიტოლი ან უბრალო თაფლი (ზომიერად).

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:

„ასპარტამი — ეს არის არამარტო დამატკბობელი, არამედ რეალური საფრთხე ჩვენი ტვინის ჯანმრთელობისთვის. ახალი კვლევები ცხადყოფს, რომ მისი ხანგრძლივი მოხმარება ზრდის ნევროლოგიური დაავადებებისა და მეხსიერების პრობლემების რისკს. გირჩევთ, დაიცვათ თავი და თქვენს ოჯახს — შეამცირეთ ხელოვნური დამატკბობლების მოხმარება და აირჩიეთ ბუნებრივი ალტერნატივები.“

წყარო:

Popular Sweetener May Harm Brain Health, Technology Networks, May 2025.

გაიგეთ მეტი

შენი ექიმი – პაციენტის უფლებები და ჯანდაცვის ხარისხი საქართველოში: