რას ნიშნავს WHO 2025 წლის ანგარიში საქართველოსთვის

4 days ago 8

დასახელება: ევროპის ჯანმრთელობის სისტემები გზაჯვარედინზე – რას ნიშნავს WHO 2025 წლის ანგარიში საქართველოსთვის

საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარის, პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი

შესავალი:

გაურკვევლობით განსაზღვრულ ასაკში, 2025 წლის WHO-ს რეგიონალური ოფისის ევროპისთვის ანგარიში გამოჩნდა, როგორც კრიტიკული საგზაო რუკა საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემების აღდგენისთვის კონტინენტზე. COVID-19-ის პანდემიიდან მიღებული გაკვეთილებით, კლიმატის ცვლილების გამოწვევების დამაგრებით და ჯანმრთელობის უთანასწორობების ზრდით, ეს ანგარიში სცდება დიაგნოზის მიღმა – ის ითხოვს ტრანსფორმაციას.

მაგრამ რას ნიშნავს ეს საქართველოსთვის, ქვეყნისთვის, რომელიც ამბიციას აბალანსებს სისტემური საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის გამოწვევებით?

მოხსენების ძირითადი თემები:

რას გირჩევთ WHO

WHO-ს ანგარიში ევროპის ერებისთვის ხუთ ძირითად პრიორიტეტს ასახავს:

1. ჯანმრთელობის სისტემების მდგრადობის გაძლიერება

2. არაკომუნიკაბელურ დაავადებებთან გამკლავება (NCDs)

3. ინვესტირება ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე

4. ვემზადებით მომავალი ჯანმრთელობის საგანგებო სიტუაციებისთვის

5. მივმართავ ჯანმრთელობის უთანასწორობას

თითოეულ ამ თემატიკას აქვს საგანგებო აქტუალური საქართველოსთვის, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ქვეყანა მუშაობს ჯანმრთელობის საერთაშორისო აკრედიტაციის, პაციენტების უკეთესი განათლებისა და უფრო ძლიერი პირველადი ზრუნვის მიმართულებით.

სად დგას დღეს საქართველო: რეალობის შემოწმება

1. ჯანმრთელობის სისტემების მდგრადობა

საქართველოს ჯანდაცვის სისტემამ აჩვენა ჯიბეების სიძლიერე – განსაკუთრებით საგანგებო პასუხისმგებლობასა და საჯარო-კერძო თანამშრომლობაში. ჯერ კიდევ სისტემური ფრაგმენტები რჩება. დაფინანსება, სამუშაო ძალის დეფიციტი და ურბანულ-სოფლის უმსგავსობა ძირს უთხრის გამძლეობას.

2. არაგადამდები დაავადებები (NCDs)

WHO ევროპაში სიკვდილიანობის წამყვან მიზეზად NCD-ები – და საქართველო გამონაკლისი არ არის. გულის დაავადებები, დიაბეტი და კიბო პასუხისმგებელია ქვეყანაში სიკვდილიანობის 90%-ზე მეტი. რისკ-ფაქტორები, როგორიცაა მოწევა, ალკოჰოლის ბოროტად გამოყენება, ცუდი დიეტა და მაცდუნებელი ცხოვრების სტილი კვლავ მაღალია.

3. ფსიქიკური ჯანმრთელობა

ანგარიში ხაზს უსვამს ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისების დესტიგმატიზაციისა და ინვესტირების აუცილებლობას. საქართველოში, ცნობიერების გაზრდის მიუხედავად, მენტალურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვა განუვითარებელი და მიუწვდომელი რჩება, განსაკუთრებით სოფლად.

4. ჯანმრთელობის საგანგებო მზადყოფნა

საქართველოს COVID-19-ის გამოცდილებამ გამოავლინა როგორც პროგრესი, ასევე გარღვევები. მიუხედავად იმისა, რომ ვაქცინების განაწილება და ჯანმრთელობის კომუნიკაცია დროთა განმავლობაში გაუმჯობესდა, ეროვნული პანდემიისთვის მზადყოფნის გეგმის ნაკლებობა და გაურკვეველი კოორდინაციის პროტოკოლები გამოკვეთილია სისტემური სისუსტეები.

5. ჯანმრთელობის თანასწორობა და სოციალური დეტერმინანტები

მოხსენება ქვეყნებს მოუწოდებს, მიმართონ ჯანმრთელობის სოციალურ დეტერმინანტებს – როგორიცაა საცხოვრებელი, განათლება და სიღარიბე – რაც ღრმად მოქმედებს შედეგებზე. საქართველოს უღარიბეს საზოგადოებას ხშირად აკლია ხელმისაწვდომობა ხარისხიან ჯანდაცვაზე, სუფთა გარემოსა და ჯანმრთელობის განათლებაზე.

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი

”WHO-ს ეს ანგარიში ასახავს იმ რეალობას, რომელშიც ვცხოვრობთ – და გვთავაზობს საგზაო რუკას, რომელსაც სერიოზულად უნდა მივუდგეთ. საქართველომ პროგრესს მიაღწია, მაგრამ პროგრესი არ არის საკმარისი. ჩვენ გვჭირდება ტრანსფორმაცია. ”

“ჩვენ არ გვაქვს საშუალება, რომ ჯანმრთელობა სამინისტროს დონის თემად ვიხილოთ. ეროვნული საკითხია, რომელიც ეხება განათლებას, ინფრასტრუქტურას, გარემოს, ეკონომიკასა და სამართლიანობას. ანტიბიოტიკების წინააღმდეგობიდან სუიციდის პრევენციამდე, ყალბი მკურნალობიდან დაბინძურებულ საკვებამდე – ყველა მოქალაქე დაზარალებულია. ”

“საქართველოში საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემა უნდა გახდეს პროაქტიული და არა რეაქტიული. ინვესტიცია უნდა გავაკეთოთ პრევენციაში და არა მხოლოდ განკურნებაში. ეს გულისხმობს პირველადი ზრუნვის ხელმისაწვდომობის გაფართოებას, ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხარდაჭერას, ყალბი მედიცინისა და საკვების სკანდალებთან ბრძოლას და პაციენტების უფლებების დაცვას. ”

„მოვუწოდებ ჩვენს პოლიტიკის შემქმნელებს, რომ ეს ანგარიში მოეპყრონ არა როგორც საერთაშორისო ფორმალობას, არამედ როგორც მოქმედების მოწოდებას – საქართველოს მომავლისთვის, ჩვენი ხალხისთვის, და ჩვენი შვილებისთვის. ”

რეკომენდაციები Georgia Forward-ზე

1. შეიმუშავეთ და დააფინანსეთ ჯანმრთელობის ყოვლისმომცველი სტრატეგია, რომელიც ემთხვევა WHO 2025 პრიორიტეტებს – ის, რომელიც მოიცავს გაზომვ მიზნებს, მულტისექტორულ თანამშრომლობას და მოქალაქეთა ჩართულობას.

2. გავაძლიეროთ სოფლის ჯანმრთელობის სისტემები ტრენინგებში, ინფრასტრუქტურასა და ტელემედიცინაში ინვესტირებით, რათა შევამციროთ გეოგრაფიული ჯანმრთელობის შეუსაბამობები.

3. დაიწყეთ ფსიქიკური ჯანმრთელობის ეროვნული კამპანია ფსიქიკური დაავადებების დესტიგმატიზაციისა და ფსიქოლოგიურ სერვისებზე ხელმისაწვდომობის გაზრდისთვის – განსაკუთრებით ახალგაზრდებისა და ხანდაზმული პოპულაციებისთვის.

4. მიმართეთ არაგადამდები დაავადებებს ფესვში განათლების, ჯანსაღი კვების პოლიტიკით, სკოლის პროგრამებით და მავნე ნივთიერებების რეგულირებით (ალკოჰოლი, შაქარი, თამბაქო).

5. შექმენით მუდმივი ეროვნული პანდემიისთვის მზადყოფნის ოფისი, რათა საქართველოს შეეძლოს სწრაფი რეაგირება მომავალ აფეთქებებზე.

6. ყურადღება გაამახვილეთ დაუცველ მოსახლეობაზე – მათ შორის ლტოლვილებზე, მოხუცებზე, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვებზე და დაბალშემოსავლიან ოჯახებზე – საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიზნობრივი პროგრამების მეშვეობით.

დასკვნა: საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შემობრუნების წერტილი

WHO EURO-ს 2025 წლის ანგარიში უნდა იყოს გამაღვიძებელი მოწოდება პოლიტიკის შემქმნელებისთვის, სამედიცინო პროფესიონალებისთვის და სამოქალაქო საზოგადოებისთვის. ეს გვახსენებს, რომ ჯანმრთელობა არ არის ფუფუნება – ეს არის ადამიანის უფლება და ეკონომიკური და სოციალური სტაბილურობის საფუძველი.

საქართველოსთვის, ახლა დაკვირვების დრო არ არის. ლიდერობის დროა.

ავტორის შესახებ

Professor Giorgi Pkhakadze

საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე, WHO-ს ექსპერტი, ინტერნეიშენალის საბჭოს წევრი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი. მას აქვს 25 წლიანი გამოცდილება გლობალურ და ეროვნულ ჯანმრთელობის სისტემებში და არის თანასწორობის, მეცნიერებაზე დაფუძნებული პოლიტიკისა და პაციენტის უფლებების ულაპარაკო ადვოკატი.

Title: Europe’s Health Systems at a Crossroads – What the WHO 2025 Report Means for Georgia

Commentary by Professor Giorgi Pkhakadze, Chair of the Public Health Institute of Georgia

Introduction: Why This Report Matters Now

In an age defined by uncertainty, the 2025 WHO Regional Office for Europe report emerges as a critical roadmap for reimagining public health systems across the continent. With lessons drawn from the COVID-19 pandemic, mounting challenges from climate change, and a rise in health inequities, this report goes beyond diagnosis — it calls for transformation.

But what does this mean for Georgia, a country balancing ambition with systemic public health challenges?

The Core Themes of the Report: What WHO Recommends

The WHO report outlines five major priorities for European nations:

1. Strengthening Health Systems Resilience

2. Tackling Noncommunicable Diseases (NCDs)

3. Investing in Mental Health

4. Preparing for Future Health Emergencies

5. Addressing Health Inequalities

Each of these themes has urgent relevance for Georgia, especially as the country works toward international health accreditation, better patient education, and stronger primary care.

Where Georgia Stands Today: A Reality Check

1. Health Systems Resilience

Georgia’s healthcare system has shown pockets of strength — particularly in emergency responsiveness and public-private collaboration. Yet systemic fragilities remain. Underfunding, workforce shortages, and urban-rural disparities undermine resilience.

2. Noncommunicable Diseases (NCDs)

WHO flags NCDs as the leading cause of death in Europe — and Georgia is no exception. Heart disease, diabetes, and cancer are responsible for over 90% of preventable deaths in the country. Risk factors such as smoking, alcohol abuse, poor diet, and sedentary lifestyles remain high.

3. Mental Health

The report emphasizes the need to destigmatize and invest in mental health services. In Georgia, despite increasing awareness, mental health care remains underdeveloped and inaccessible, especially in rural regions.

4. Health Emergency Preparedness

Georgia’s COVID-19 experience revealed both progress and gaps. While vaccine distribution and health communication improved over time, the lack of a national pandemic preparedness plan and unclear coordination protocols highlighted systemic weaknesses.

5. Health Equity and Social Determinants

The report urges countries to address social determinants of health — such as housing, education, and poverty — which deeply affect outcomes. Georgia’s poorest communities often lack access to quality health care, clean environments, and health education.

Professor Giorgi Pkhakadze’s Commentary

“This WHO report reflects the reality we live in — and offers a roadmap we must take seriously. Georgia has made progress, but progress is not enough. We need transformation.”

“We cannot afford to view health as a ministry-level topic. It’s a national issue that touches education, infrastructure, environment, economy, and justice. From antibiotic resistance to suicide prevention, from fake treatments to contaminated food — every citizen is affected.”

“In Georgia, the public health system must become proactive, not reactive. We must invest in prevention, not just cure. This means expanding access to primary care, supporting mental health, fighting fake medicine and food scandals, and protecting patients’ rights.”

“I urge our policymakers to treat this report not as an international formality but as a call to action — for Georgia’s future, for our people, and for our children.”

Recommendations for Georgia Moving Forward

1. Develop and fund a comprehensive national health strategy aligned with the WHO 2025 priorities — one that includes measurable goals, multisectoral cooperation, and citizen engagement.

2. Strengthen rural health systems by investing in training, infrastructure, and telemedicine to reduce geographic health disparities.

3. Launch a national mental health campaign to destigmatize mental illness and increase access to psychological services — especially for youth and elderly populations.

4. Address noncommunicable diseases at the root through education, healthier food policies, school programs, and regulation of harmful substances (alcohol, sugar, tobacco).

5. Create a permanent national pandemic preparedness office to ensure Georgia can respond quickly to future outbreaks.

6. Focus on vulnerable populations — including refugees, the elderly, children with disabilities, and low-income families — through targeted public health programs.

Conclusion: A Turning Point for Public Health

The 2025 WHO EURO report should be a wake-up call for policymakers, medical professionals, and civil society. It reminds us that health is not a luxury — it is a human right and the foundation of economic and social stability.

For Georgia, this is not a time to observe. It is a time to lead.

About the Author

Professor Giorgi Pkhakadze

Chair of the Public Health Institute of Georgia, WHO Expert, Member of the Board of Relief International, and former advisor to the UN Secretary-General. He has over 25 years of experience in global and national health systems and is an outspoken advocate for equity, science-based policy, and patient rights.

სრულად წაკითხვა