რატომ გვავიწყდება მარტივი დეტალები და როდის უნდა მივმართოთ ექიმს – “თუ ადამიანს დღის მანძილზე 2-ჯერ ან 3-ჯერ მაინც აქვს განცდა, რომ რაღაც დაავიწყდა, საყურადღებოა”

როგორ მივხვდეთ, რომ მეხსიერების პრობლემები გვაქვს, რატომ გვავიწყდება მარტივი დეტალები და როდის უნდა მივმართოთ დაუყოვნებლივ ექიმს

ყველას გვქონია მომენტი, როცა ვერ ვიხსენებთ, – დავკეტეთ კარები? ტელეფონი დასატენად ჩავრთეთ? თუმცა, როცა ასეთი შემთხვევები გახშირდება და ყოველდღიურ რეჟიმში გვხვდება, შესაძლოა საქმე მხოლოდ უბრალო გადაღლას არ ეხებოდეს.

გადაცემაში “დილა მშვიდობისა საქართველო” ფსიქოლოგი ნინო კერესელიძე საუბრობს:

რატომ გვავიწყდება ის, რაც თითქოს უნდა გვახსოვდეს?

დავიწყების ასეთი ეპიზოდები ხშირად სტრესულ პერიოდებთანაა დაკავშირებული. როცა გონება გადატვირთულია ან ერთდროულად რამდენიმე მნიშვნელოვან საკითხზეა კონცენტრირებული, ტვინს აღარ რჩება რესურსი ყოველდღიური დეტალების დასამახსოვრებლად. ასეთ დროს შეიძლება თავი ისე ვიგრძნოთ, თითქოს “ავტოპილოტზე” ვმოქმედებთ — კალამი ხელში გვიჭირავს და მაინც ვეძებთ, ან ტელევიზორის პულტის სად დავდეთ, გვავიწყდება.

მაგრამ თუ მსგავსი ქცევა ყოველდღიურობას აფერხებს, ყურადღების ცენტრში უნდა მოექცეს. მაგალითად:

• დღის განმავლობაში რამდენჯერმე გახსენება გჭირდება, დაასხი თუ არა ყავა,

• დილიდან გიჩნდება განცდა, თითქოს რაღაც დაგავიწყდა და ვერ იხსენებ რა,

• ხშირად იკარგება ნივთები, სათვალე, გასაღები, მობილური და ა.შ.

ეს ყველაფერი ქრონიკული სტრესის სიმპტომი შეიძლება იყოს, რომელიც მეხსიერებაზე ნეგატიურად მოქმედებს.

მეხსიერების გაუარესების ეტაპები და რისკები

დასაწყისში ადამიანი მხოლოდ მოქმედების შესრულებაში ეჭვობს — მაგალითად, გათიშა თუ არა დენი. შემდგომ ეტაპზე შესაძლოა საუბრის კონკრეტული ფრაზაც დაავიწყდეს. როცა დავიწყება ყოველდღიური ხდება და უკვე ცხოვრების ხარისხზე ახდენს გავლენას, აუცილებელია პროფესიონალ თერაპევტთან კონსულტაცია.

როდის მივმართოთ სპეციალისტს?

მეხსიერების პრობლემის შემთხვევაში, ყურადღება უნდა მიექცეს შემდეგ ნიშნებს:

• თუ დღის განმავლობაში 2-3-ჯერ მაინც გიჩნდება განცდა, რომ მნიშვნელოვანი რამ დაგავიწყდა;

• გახსენებისთვის საჭირო ენერგია და დრო იმატებს;

• ყურადღების ფოკუსირება გიჭირს, ვერ ერთვები პროცესებში;

• ცხოვრება აღარ არის კომფორტული ყოველდღიური დავიწყების გამო.

ეს შეიძლება მეხსიერების პრობლემის ან ფსიქოლოგიური სტრესის ნიშანი იყოს. ორივე შემთხვევაში საჭიროა პროფესიული შეფასება და საჭიროების შემთხვევაში — თერაპია.

როგორ მოქმედებს სქროლვა და სოციალური ქსელები მეხსიერებაზე?

თანამედროვე ციფრული ჩვევები, განსაკუთრებით მოკლე ვიდეოების ყურება და უწყვეტი სქროლვა, მეხსიერების დაქვეითებას ხელს უწყობს. სპეციალისტების თქმით:

„როცა ადამიანი სწრაფად ითვისებს დიდ ინფორმაციას მოკლე დროში — მაგალითად, 15 წამში რამდენიმე ვიზუალურ შეტყობინებას იღებს — აღქმა ზედაპირული ხდება. ეს გრძელვადიანი მეხსიერებისთვის საზიანოა.“

სქროლვა აქვეითებს კონცენტრაციის უნარს და ტვინს აჩვევს ზედაპირულ და სწრაფ რეაქციებზე დაფუძნებულ ქცევას. ეს იწვევს იმას, რომ ტვინი აღარ “ფიქრობს” დეტალებზე — შედეგი კი დავიწყებაა.

როგორ დავიცვათ მეხსიერება სტრესისგან?

რეკომენდაციები:

• მეტი ფიზიკური აქტივობა – ფეხით სიარული, ბუნებაში ყოფნა;

• ეკრანთან გატარებული დროის რეგულირება;

• საკმარისი ძილი და სტაბილური დღის რუტინა;

• ცნობიერების ვარჯიშები (Mindfulness, Journaling);

• საჭიროების შემთხვევაში – თერაპიასთან მიმართვა.

„ადამიანს, როგორც წესი, გამოცდილებაში ერთხელ მაინც აქვს მომენტი, როცა არ იცის, ესა თუ ის მოქმედება გააკეთა თუ არა. ან შესაძლებელია, ჰგონია, რომ რაღაც შეასრულა, მაგრამ დარწმუნებული არ არის… ეს, როგორც წესი, დასაწყისში შფოთვიდან გამომდინარეა. ადამიანი შესაძლოა სხვა, უფრო მნიშვნელოვან საკითხზეა ფოკუსირებული და დავიწყებაც აქედან გამომდინარეობს. მაგრამ, თუ ანალოგიური შემთხვევები ძალიან ხშირია და თუნდაც ყოველდღიური ხასიათი აქვს, ადამიანს ყოველდღე ავიწყდება, სად დადო ტელევიზორის პულტი, სათვალე, საყურადღებოა. ან შესაძლოა, კალამი ხელში უჭირავს და მაინც ეძებს – ასეთ დროს ქრონიკულ სტრესზე ვსაუბრობთ, რომელიც შესაძლებელია, უფრო მძიმე ფორმაში, მეხსიერებასთან დაკავშირებულ პრობლემებში გადავიდეს. ამას ცალკე დამატებითი კვლევები სჭირდება. მეხსიერების პრობლემებს განგრძობადობა და ჩაღრმავება ახასიათებს. მაგალითად, გართულების ნაწილში შეიძლება, დღეს ადამიანმა არ იცოდეს, რა გააკეთა, გამორთო თუ არა ტექნიკა. ხოლო, ხვალ ისიც დაავიწყდეს, იმ მომენტში რა თქვა. ეს უკვე რთულ ფორმად ითვლება.

თერაპევტთან მისვლის საჭიროება ჩნდება მაშინ, როდესაც ადამიანს ცხოვრების პირობებში ხელი ეშლება. როდესაც ესა თუ ის ქცევა ნამდვილად აზიანებს და ძალიან დიდი ენერგიის ჩადება სჭირდება იმისათვის, რომ სხვადასხვა მომენტი გაიხსენოს. მიუხედავად განრიგისა, თუ ადამიანს დღის მანძილზე 2-ჯერ ან 3-ჯერ მაინც აქვს განცდა, რომ მეხსიერების ნაწილში რაღაც დაავიწყდა, არ არის კომფორტულად, უჭირს, სრულად იყოს ჩართული პროცესში, რა თქმა უნდა, ასეთ დროს თერაპევტები ერთვებიან. შეიძლება, მეხსიერების პრობლემა საერთოდ არ ჰქონდეს და აღნიშნულ ნიშნებს სტრესი განაპირობებდეს. ხშირ შემთხვევაში, მეხსიერების დაბინდვა, დავიწყება, სხვადასხვა მომენტის ამოვარდნა შეიძლება, ძლიერი სტრესის მკაფიო სიმპტომი იყოს. ეს სიმპტომები მეც, თერაპევტსა და ჩემს კლიენტებსაც მიანიშნებს, რომ რაღაც სასწრაფოდ შესაცვლელია. შესაძლოა, ცხოვრების ხარისხი შეიცვალოს, ძილიანობა გამოკეთდეს. ფეხით სიარული, ბუნებასთან მეტი კონტაქტი – ესეც დამხმარე მექანიზმია ხოლმე.“