როგორ მოქმედებს სტრესი დიაბეტის განვითარებაზე? როგორ დავიცვათ თავი? – სტრესი, კონფლიქტი და დიაბეტი – ჩუმი საფრთხე ოფისში – რა აჩვენა კვლევამ?

ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი

sheniekimi.ge | ოფიციალური სამედიცინო საინფორმაციო პლატფორმა

ახალი კვლევის შოკისმომგვრელი შედეგები

“ემოციური დაძაბულობა და ინტენსიური სოციალური ურთიერთობები სამუშაოზე ზრდის ტიპი 2 დიაბეტის რისკს” — ასეთია 2025 წლის ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური კვლევის დასკვნა, რომელიც შვედეთის კაროლინსკას ინსტიტუტმა ჩაატარა და ჟურნალ The Lancet Regional Health – Europe–ში გამოაქვეყნა.

კვლევა მოიცავდა 3 მილიონზე მეტ შვედ და ფინელ დასაქმებულს (20–65 წლის ასაკში) და აკვირდებოდა მათ 18 წლის განმავლობაში. მონაწილე არც ერთს არ ჰქონდა დიაბეტი კვლევის დაწყებისას.

რა აჩვენა კვლევამ?

• იმ პირებში, რომლებიც მუშაობენ ადამიანებთან პირდაპირ კონტაქტში (მაგ. მასწავლებლები, მედპერსონალი, სოციალური მუშაკები) და თან ახლავთ ემოციური სტრესი და კონფლიქტური სიტუაციები, ტიპი 2 დიაბეტის განვითარების რისკი მნიშვნელოვნად იზრდება:

• ქალებში: 24%–ით

• მამაკაცებში: 20%–ით

• თუ ემოციური დაძაბულობა ემატება სუსტი მხარდაჭერის მქონე სამუშაო გარემოს, მაშინ რისკი ქალებში იზრდება 47%–მდე.

როგორ მოქმედებს სტრესი დიაბეტის განვითარებაზე?

კვლევა ადასტურებს, რომ:

• ქრონიკული სტრესი იწვევს კორტიზოლის დონის მატებას, რაც ანგრევს ინსულინისადმი უჯრედის მგრძნობელობას;

• ქრონიკული დაძაბულობა ხელს უწყობს ქრონიკულ დაბალინტენსიურ ანთებას, რაც ასევე ასოცირებულია დიაბეტთან;

• დაუმუშავებელი ემოციური სტრესი ზიანს აყენებს მეტაბოლურ ბალანსს და ხელს უწყობს წონის მომატებას, ჰიპერტენზიას და ინფარქტის რისკს.

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:

„ჩვენ ხშირად გვავიწყდება, რომ ჯანმრთელობაზე მოქმედებს არა მხოლოდ საკვები ან გენეტიკა, არამედ ის სოციალური და ემოციური გარემო, სადაც ადამიანი მუშაობს და ცხოვრობს. არასწორად მართული კონფლიქტი, სტრესი და ფსიქოლოგიური წნეხი პირდაპირ ზრდის დიაბეტის და გულის დაავადებების რისკს. სწორედ ამიტომ უნდა ვიფიქროთ არა მხოლოდ ექიმზე, არამედ სამუშაო გარემოზე როგორც ჯანმრთელობის ფაქტორზე.“

სამუშაოები, რომლებიც განსაკუთრებით საფრთხის ქვეშაა

• მასწავლებლები და აღმზრდელები

• მედდები და ექიმები

• სოციალური მუშაკები

• ზარების ოპერატორები და მომსახურების ცენტრების თანამშრომლები

• უსაფრთხოების პერსონალი

რა მნიშვნელობა აქვს ამას საქართველოსთვის?

საქართველოში:

• ტიპი 2 დიაბეტის გავრცელება უკვე აჭარბებს 12%–ს მოზრდილ მოსახლეობაში (WHO, 2023)

• მუშაობის პირობების რეგულაცია ემოციური თვალსაზრისით თითქმის არ ხდება

• ჯანდაცვის, განათლებისა და საჯარო მომსახურების სფეროს თანამშრომლები ხშირად არიან გადატვირთულნი, დაბალანაზღაურებადი და დაუცველი ფსიქო–ემოციური თვალსაზრისით

პიროვნებისთვის:

• დაიცავით დრო საკუთარი თავისთვის – პაუზები, სეირნობა, ემოციური გამოხატვა;

• ისწავლეთ სტრესის მართვის ტექნიკები (სუნთქვის ვარჯიშები, მედიტაცია, CBT);

• აუცილებელია რეგულარული ჯანმრთელობის სკრინინგი – შაქრის, წნევის, წონის მონიტორინგი.

პოლიტიკის შემმუშავებლებისთვის:

• შრომის კოდექსში უნდა აისახოს ემოციური შრომის პირობების დაცვის მექანიზმები;

• შეიქმნას პროგრამები სამუშაო ადგილებზე სტრესის მენეჯმენტისა და ფსიქოლოგიური მხარდაჭერისთვის;

• პრევენციული სამედიცინო შემოწმება რისკ–პროფესიებისთვის უნდა გახდეს სავალდებულო.

მეტი სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:

გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!

მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.