ტრავმული სცენარები ურთიერთობებში და მათი დამუშავების გზები

1. სცენარი – „მე არ ვარ საკმარისი და სიყვარული უნდა დავიმსახურო“

ამ სცენარის ფსიქო–ემოციური საფუძველი ყალიბდება მაშინ, როცა ბავშვი სიყვარულს იღებდა მონაწილეობის, მორჩილების, სიჩუმის, კარგი ქცევის სანაცვლოდ.

ეს მდგომარეობა ავითარებს სამ მექანიზმს:

1. პირობითი სიყვარული

სიყვარული არ არის უპირობო მიღება,

სიყვარული არის პირობების შესრულება

2. თვითდეფიციტის სქემა

„მე ბუნებრივად სხვაზე ნაკლები ვარ – სანამ თავს არ დავიმკვიდრებ, სიყვარული არ მომეცემა/მეკუთვნის.“

3. გარე მტკიცებულებებზე დამოკიდებულება – ადამიანი ეძებს გარედან სიგნალს, რომ მას აქვს ღირებულება.

რომელი სტრუქტურული სავარჯიშო შეგვიძლია გამოვიყენოთ ამ სცენარის შესაცვლელად.

წარმოიდგინეთ ორი კალათა. პირველში დევს ყველაფერი, რასაც აკეთებთ, სიყვარულის „დასამსახურებლად“.

მეორე კალათა კი ცარიელია, გადმოიტანეთ მასში მხოლოდ ერთი ნივთი, რომელიც გამოხატავს თქვენს ნამდვილ, ბუნებრივ ღირებულებას.

რატომ მუშაობს ეს სავარჯიშო:

ქვეცნობიერი პირველად აცალკევებს „საკუთარ ღირებულებას“ და „სტრატეგიებს, რომლითაც მიღების მოვიპოვება ხდებოდა.

რა არის ამ სცენარის ახალი ვერსია-გამოსავალი

„მე ვარ ღირებული ისეთი როგორიც ვარ.“

სიყვარული აღარაა მხოლოდ შრომის და ,,დამსახურების” შედეგი, ის არის ურთიერთობის ბუნებრივი ფორმა.

2. სცენარი -„სიჩუმე = მიტოვებას”

ფსიქო–ემოციური საფუძველი

ეს მოდელი ჩნდება მაშინ, როცა ბავშვობაში კონტაქტი იყო არასტაბილური.

სხეული სწავლობს:

„როცა კავშირი შეიძლება ქრებოდეს საფრთხე ახლოსაა”

სცენარის ჩამოყალიბების ფესვები:

1. არასანდო მიჯაჭვულობა შეშინებული ემოციური ბმა.

როცა კავშირი არ იყო უსაფრთხო.

2. ემოციური ჰიპერდამკვირველობა (ზედმეტი სიფრთხილე)

ადამიანი მუდმივად ეძებს : „მიტოვების ნიშნებს“

3. წარსული დანაკარგების აქტივაცია

სიჩუმე ააქტიურებს ყველა დანაკარგის გამოცდილებას.

მეტაფორული სავარჯიშო:

წარმოიდგინეთ, რომ დგახართ ოთახში, სადაც არის სამი კარი:

სიჩუმის კარი

შიშის კარი

სიმართლის კარი

გადააბიჯეთ თითოეულში და დაინახეთ განსხვავება. რა ემოციურ გზავნილებს გიტოვებთ ეს გამოცდილება და რატომ მუშაობს:

სიჩუმე პირველად ხდება გამოცდილება და არა განაჩენი.

გამოსავალი სცენარიდან:

„სიჩუმე არის დრო და არა მიტოვება, დაკარგვა ან წასვლა”

3. სცენარი – „მე კარგი ვიყავი, ის ცუდი / მე ერთიდაიმავე ტიპს ვხვდები/ვიზიდავ”

ფსიქო–ემოციური საფუძველი

1. დაყოფა (შავ-თეთრი აღქმა)

ტკივილისგან თავდაცვის სწრაფი გზა: „მე მსხვერპლი ვარ – ის დამნაშავეა.“

2. სქემის გამეორება

ქვეცნობიერი ეძებს იმავე დინამიკას, რომელსაც ბავშვობაში იცნობდა, პრინციპით,,,ნაცნობი” უფრო უსაფრთხოა.

3. საკუთარი როლის ვერ დანახვა

ეს არ უნდა განვიხილოთ როგორც ბრალი – ეს არის დაცვის მექანიზმი.

მეტაფორული სავარჯიშო

წარმოიდგინეთ ურთიერთობა შავ–თეთრად. აირჩიეთ ერთი ფერი და გააფერადეთ ის ადგილები, სადაც ორივე მონაწილეობდით ურთიერთობის დინამიკაში.

რატომ მუშაობს ეს სავარჯიშო?!

თანამონაწილეობის ,,აღიარებით” მსხვერპლის როლი სუსტდება და ჩნდება რეალური და მრავალფეროვანი სურათი.

სცენარული გამოსავალი

მცირდება განმეორებითი სცენარის ძალა

ადამიანი აღარ ირჩევს „იგივე ტიპს“

4. სცენარი – „დაშორება არის მარცხი/ ცხოვრება დასრულდა“

ფსიქო–ემოციური საფუძველი

1. კატასტროფული აზროვნება, კატასტროფიზაციის სცენარები.

ერთი მოვლენა = მთელი ცხოვრების განაჩენს.

2. ემოციური დასკვნა„ტკივილი ძლიერია “ე.ი. სიმართლეა, რადგან ასეთი მტკივნეულია. აქ მნიშვნელოვანია გავაცალკეოთ ერთმანეთისგან რეალობა და აზრი ამ რეალობის შესახებ (აღქმა)

3. წარსული დანაკარგების ერთდროული გააქტიურება

ეს დაშორება ააქტიურებს ყველა წარსულ განცდას.

4. იდენტობის კრიზისი

თუ პარტნიორობა იყო იდენტობის ნაწილი, დასრულება აღიქმება როგორც ,,იდენტობადაკარგული იმიჯი” და ჩნდება კითხვა ,,ვინ ვარ მე ახლა?“.

მეტაფორული სავარჯიშო

წარმოიდგინეთ, რომ თქვენი ცხოვრება წიგნია.

დაშორების თავი დახურეთ.

წინ დაიდეთ სუფთა გვერდი/ფურცელი და დაწერეთ ერთი სიტყვა, რომელიც გახსნის ახალ თავს.

რატომ მუშაობს ეს სავარჯიშო?!

ის ტკივილს უკარგავს აბსოლუტურ ძალას.

იქმნება განცდა,რომ ,,ეს იყო ერთი თავი და წიგნი გრძელდება.“

გამოსავალი

დაშორება ხდება გამოცდილება და არა არსებობის წაშლა.

5. სცენარი – „თუ ახლოს მოვუშვებ მეტკინება/მატკენენ”

ფსიქო–ემოციური საფუძველი

1. სხეულის მეხსიერება.

როცა სიახლოვის შემდეგ ადამიანები გვტკენდნენ.

2. დამცავი დისტანცია

„თუ არ მივუშვებ/მოვუშვებ ახლოს, არ მეტკინება.“

3. თავითამრიდებლური/ განრიდებული ბმის ტიპი

ემოციური სიახლოვე აღიქმება როგორც საფრთხე.

4. ტრავმული ბმების გამოცდილება

სიყვარულს თან ახლდა ტკივილი, უარყოფა ან მოულოდნელი დაკარგვა.

მეტაფორული სავარჯიშო

წარმოიდგინეთ გული როგორც ოთახი, რომლის კედელზე აგურებია.

აირჩიეთ ერთი და ჰკითხეთ:

„დღესაც მიცავ, თუ უკვე მაბრკოლებ?“

თუ მაბრკოლებს – ნელა ამოიღეთ აგური

რატომ მუშაობს

ეს არის უსაფრთხო გზა თავდაცვის შესუსტებისთვის- არა სრული კედლის დაშლა, არამედ ერთი აგურის ამოღება.

გამოსავალი

„სიახლოვე შეიძლება იყოს უსაფრთხო, როცა სიფრთხილით მოვუშვებ ახლოს ადამიანებს.“

კედელი კარგავს აბსოლუტურ აუცილებლობას.

ეს არის რამდენიმე ძირითადი სცენარი, რომლის კონსტრუქტი ადრეულ ასაკში, ძირითადად ბავშვობაში ყალიბდება ჩვენს ცნობიერებაში და სტრატეგიებიც, რომლებიც ჩვენი დაცვითი მექანიზმები არიან, ასევე ადრეული ასაკიდან გვაქვს შემუშავებული, რომ ამ სცენარული როლით გამოწვეული ტკივილების აღქმა ფსიქიკისთვის არ გახდეს გაუსაძლისი. ამდენად დაცვითი მექანიზმები ჩვენი ნაცადი სტრატეგიებია, რაზეც უარის თქმა ჩვენს ,,უსაფრთხოებას” ეჭვქვეშ აყენებს. მნიშვნელოვანია გავიაზროთ რომელ სცენარში ვართ, რისთვის ვიყენებდით შესაბამის ,,დაცვით მექანიზმს” და როგორ მოვახდინოთ ახალი სცენარის აღქმა ახალი მექანიზმების გააქტიურებით.

ამ პროცესების აღქმაში და ცხოვრებაში მათ რალიზებაში გვეხმარება ფსიქოთერაპია.

მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს

,,თუ ჩვენ მუდმივად ვაკეთებთ იმას რასაც ვაკეთებდით, ვიღებთ იმას, რასაც ვიღებდით. თუ გვსურს შევცვალოთ რეალობა, უნდა ვაკეთოთ რაღაც სხვა”

ამ და სხვა თემებზე სასაუბროდ და სამუშაოდ გელით ინდივიდუალურ სესიებზე.

კლინიკა ,,კანი” სააკაძის დაღმართი 11.

პატივისცემით და სიყვარულით: თქვენი ფსიქოთერაპევტი: ეკა ჩემია.

ფსიქოთერაპია ეკა ჩემიასთან – Psychotherapy with eka chemia