#OK! გმირი ქართველი ქალების მარტი

საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის არქივიდან

კატო მიქელაძე

ქართველი ფემინიზმის პიონერი, კატო მიქელაძე იყო ქალი, რომელმაც უშიშრად იბრძოლა ქალთა უფლებების, განათლების, მუშაობისა და ხმის მიცემის უფლებისთვის. მან განათლება ბრიუსელის უნივერსიტეტში მიიღო და პარიზში ქალთა მოძრაობის ევროპულ გამოცდილებას გაეცნო. საქართველოში დაბრუნების შემდეგ, 1916 წელს, აქტიურად ჩაერთო ქალთა ემანსიპაციისთვის ბრძოლაში და 1917-1918 წლებში დააარსა რეგიონული ქსელი „ქალთა ლიგა“. იგი იყო გაზეთ „ხმა ქართველი ქალისა“-ს დამფუძნებელი და რედაქტორი, რომელიც არაერთ ნიჭიერ ქალს დაეხმარა საკუთარი ხმის საზოგადოებისათვის მიწვდენაში. ცხინვალში ყოფნისას მან დააარსა ბიბლიოთეკა, სცენის მოყვარულთა წრე და დადგა უფასო სპექტაკლები. ქუთაისში კი ფრანგული ენის სწავლებით იყო დაკავებული. 2013 წლიდან კატო მიქელაძის სახელობის პრემია ყოველწლიურად გადაეცემა ერთ გამორჩეულ ქალ უფლებადამცველს.

მარო მაყაშვილი

ახალგაზრდა გმირი, მარო მაყაშვილი 19 წლის იყო, როდესაც 1921 წლის თებერვალში, თბილისის დასაცავად მებრძოლთა რიგებში ჩადგა – თუმცა იარაღის ნაცვლად მან ხელში სამედიცინო დახმარების ნაკრები აიღო და წითელ ჯვარში მოწყალების დად ჩაეწერა. მტრის თავდასხმისას იგი ყუმბარის ნამსხვრევმა იმსხვერპლა. მარო თბილისის უნივერსიტეტის სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტზე სწავლობდა და აქტიურად ინტერესდებოდა ქვეყნის ბედით. ერთ-ერთ ჩანაწერში წერდა: „იქნება სხვები ამას არ ხედავენ, მაგრამ მე ისეთი გრძნობა მაქვს, რომ სრულად ეღირსება ამ ბედშავს ერს თავისუფლება… მაშინ მზეც მხიარულად გაანათებს და გაათბობს არეს“. მისი თავდადების გამო, იმდროინდელმა პრესამ მას „ქართველი ჟანა დ’არკი“ უწოდა.

მინადორა ორჯონიკიძე-ტოროშელიძე

დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლი ქალი, მინადორა ორჯონიკიძე-ტოროშელიძე საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ერთ-ერთი პირველი პარლამენტარი ქალი იყო. 1918 წელს ის ეროვნული საბჭოს მუშაობაში ჩაერთო და ხელი მოაწერა საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტს. 1919 წელს, სოციალ-დემოკრატიული პარტიის სიით, დამფუძნებელი კრების წევრად აირჩიეს. 1921 წელს, საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ, წითელ ჯვარში მუშაობდა და მალევე ანტისაბჭოთა მოძრაობაში ჩაერთო. რეპრესიების ტალღამ მისს ოჯახს უმძიმესად დაარტყა – მისი ქმარი და შვილები დახვრიტეს, თავად მინადორა კი არაერთხელ გადაასახლეს. მხოლოდ 1950 წელს მიეცა უფლება, თბილისში დაბრუნებულიყო.

ელეონორა ტერ-ფარსეგოვა-მახვილაძე

ელეონორა ტერ-ფარსეგოვა 1902 წლიდან საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი იყო. 1905 წლის რევოლუციის დროს სოხუმში, ის მეფის ხელისუფლების წინააღმდეგ მებრძოლ ერთ-ერთ ჯგუფს ხელმძღვანელობდა. ამის გამო რამდენჯერმე დააპატიმრეს. 1918 წელს, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, აირჩიეს დამფუძნებელი კრების წევრად, თუმცა 1921 წლის ოკუპაციის შემდეგ კვლავ არალეგალურ მოძრაობაში ჩაერთო. 1926 წელს დააპატიმრეს და ამიერკავკასიიდან გაასახლეს. 1930-იან წლებში დაბრუნდა, თუმცა დარჩენილი ცხოვრება პედაგოგიურ საქმიანობაში გაატარა.

ქრისტინე შარაშიძე

განათლებისა და თავისუფლებისთვის მებრძოლი, ქრისტინე შარაშიძე იყო თბილისის უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოების წევრი და ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფიგურა. 1905 წლის რევოლუციის დროს ის მფრინავ რაზმში ირიცხებოდა, რომელიც დაჭრილებს სამედიცინო დახმარებას უწევდა. 1919 წელს არჩეულ იქნა დამფუძნებელი კრების წევრად, სადაც აქტიურად მუშაობდა საბიბლიოთეკო, სარედაქციო და სახალხო განათლების კომისიებში.

ანა სოლოღაშვილი

ძლიერი პოლიტიკური ფიგურა, ანა სოლოღაშვილი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი ლიდერი ქალი იყო. 1918 წელს მონაწილეობდა საქართველოს ეროვნული საბჭოს მუშაობაში და ხელი მოაწერა დამოუკიდებლობის აქტს. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ის ანტისაბჭოთა მოძრაობაში ჩაერთო. 1937 წელს დააპატიმრა შინსახკომის სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის რაიონულმა განყოფილებამ. 1937 წლის 27 ნოემბერს, საქართველოს სსრ-ის შინსახკომთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე.წ. ტროიკა), ანტისაბჭოთა და ანტისაკოლმეურნეო პროპაგანდისა და „შოვინისტური“ განწყობების, ასევე „მენშევიკთა“ ლიდერ ნოე რამიშვილთან კავშირის ბრალდებით, ანა სოლოღაშვილს დახვრეტა მიუსაჯა.

ელისაბედ (ლიზა) ნაკაშიძე-ბოლქვაძე

იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი და 1905 წლის რევოლუციის დროს გურიაში გლეხებს შორის მუშაობდა. 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ, ის გურიის ქალთა საზოგადოების თავმჯდომარედ აირჩიეს და აქტიურად მონაწილეობდა ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში. 1919 წელს იგი გახდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრი. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ჩაბმული იყო ანტისაბჭოთა არალეგალურ მოძრაობაში. 1925 წლიდან ეწეოდა პედაგოგიურ საქმიანობას. სსრკ-ის შინსახკომის კოლეგიასთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სათათბირომ ლიზა ბოლქვაძეს 1936 წლის 21 სექტემბერს 5 წლით გადასახლება მიუსაჯა კრასნოიარსკის მხარეში.

1936 წლის 6 ნოემბერს ლიზა ბოლქვაძე კვლავ დააპატიმრეს ქალაქ მინუსინსკში. 1937 წლის 13 თებერვალს, კრასნოიარსკის მხარის შინსახკომთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე.წ. „ტროიკა“) დახვრეტა მიუსაჯა; დახვრიტეს 22 თებერვალს, ქალაქ მინუსინსკში.