საპნის ოპერიდან სტრიმინგ-მეტავერსამდე - როგორ იცვლება დრამა ტექნოლოგიის ეპოქაში

კი, ერთ დროს მთელი ერები ეკრანთან იკრიბებოდნენ, რომ ეჭვიანობა, ღალატი და მოულოდნელი სიუჟეტური შემოტრიალებები ეწამებინათ – ანუ საპნის ოპერა ეცქირათ. მაგრამ რა დარჩა ამ ბობოქარი სერიალისგან დღეს, როცა სტრიმინგ-პლატფორმებმა და ალგორითმებმა ეკრანზე სიუჟეტი გემოვნებით აგირჩიეს? და რაც მთავარია – როგორ გადავიდა დრამა ჩვენს თითებში, ფიდებში და ვირტუალურ მეტავერსებში?

დრამა, როგორც კოლექტიური ჟინი
საპნის ოპერა თავდაპირველად იქმნებოდა დღის შუალედში, დიასახლისებისთვის განკუთვნილი პროდუქტი იყო. მისი ძირითადი მიზანი იყო კომერციული შიგთავსის მხარდაჭერა, მაგრამ თანდათან ეს ჟანრი გადაიქცა მთელ კულტურულ ფენომენად – რომელიც არა მხოლოდ გართობის, არამედ გრძნობების კოლექტიური მოდელირების ინსტრუმენტადაც იქცა.

მაგალითად:

მექსიკური და ბრაზილიური სერიალები – სადაც ქალი გამუდმებით ტანჯვასა და გადარჩენას შორის არჩევანს აკეთებს;
თურქული დრამები – რომელშიც პატრიარქალური მოდელები და სიყვარულის იდეალიზაცია იკვეთება;
ამერიკული soaps – სადაც კლიშეების მთელი ინსტრუმენტარიუმი გადაიქცა ტელეენის სახედ.
სტრიმინგ-დრამა: ახალი გემოვნება, ახალი სტანდარტი
Netflix-მა, HBO-მ, Amazon Prime-მა და სხვა პლატფორმებმა დრამა აქციეს ხარისხიან პროდუქტად, რომელსაც ანალიტიკოსები „ავტორულ სერიალს“ უწოდებენ. აქ უკვე არ არის მხოლოდ სიყვარული და ღალატი – არის ფსიქოლოგიური ძაბვა, ეთიკური დილემები და სტრუქტურული კრიტიკა.

მაგალითად:

„Succession“ – დრამა ოჯახური ძალაუფლების, ტრავმების და მედიაკაპიტალიზმის ფონზე;
„The Handmaid’s Tale“ – ფემინისტური ანტიუტოპიური ტრილერი;
„Black Mirror“ – დრამა, რომელიც მომავლის პათოლოგიებზეა აგებული და თავად ტექნოლოგიას ედავება.
აქ დრამა აღარ არის მხოლოდ შიგთავსი, არამედ ღრმა ინტელექტუალური გამოცდილება, რომელსაც მაყურებელი ხშირად არა ერთდროულად, არამედ binge-ის რეჟიმში ისრუტავს.

TikTok-დრამა: 60 წამში რომ ატირებს
TikTok-მა დაამტკიცა, რომ დრამას დრო არ სჭირდება – საკმარისია მხოლოდ დამამახსოვრებელი ვიზუალური სიგნალი, ემოციური ხმა და მოულოდნელი სიუჟეტური ბზარი. ეს უკვე მინი-საპნის ოპერაა, რომელიც 30–60 წამში ქმნის ისტორიას და ანადგურებს რეალურობის საზღვარს.

თინეიჯერი გოგონა ტირის – მაგრამ ეს რეალურია, თუ სცენარი?
კაცს უღალატეს – ეს ცხოვრებაა, თუ ალგორითმის მიერ გაჩენილი ტრენდი?

დრამა ტიკტოკზე ავტოსცენარისტული გახდა – ათასობით ადამიანი ქმნის ერთსა და იმავე ემოციურ კადრს თავისი ვერსიით და ამით გაცოცხლებს ტექსტს, რომელიც არ არის დაწერილი, არამედ მოყოლილი ხმაში, თვალში, იმპულსში.

მეტავერსი და ვირტუალური ემოციური სივრცე
მეტავერსი და იმერსიული ტექნოლოგიები გვთავაზობენ დრამის ახალ ფორმას – სიუჟეტს, რომელიც შეგიძლია თვითონ განიცადო. ეს აღარ არის შოუს ყურება, ეს არის მისი გავლით ცხოვრების ალტერნატიული გზა.

აი, რა შეიძლება წარმოიდგინო უახლოეს მომავალში:

დრამატული სცენა, რომელშიც თავად ხარ მთავარი გმირი და უნდა აირჩიო – გადარჩე თუ გაწირო სხვები;
ემოციური სივრცეები, სადაც შენს გამოცდილებას ხელოვნური ინტელექტი ეხმიანება და ისე განავითარებს ისტორიას;
სერიალი, რომელიც რეალურ დროში იცვლება, შენი ფეისბუქის სტატუსებისა და ჩატების მიხედვით.
ამ კონტექსტში დრამა ხდება თვითიდენტიფიკაციის, ფსიქოანალიზისა და კიბერგავლენის ერთობლიობა.

დასკვნა
დრამა, როგორც კულტურული არქიტექტურა, აღარ მთავრდება ეკრანზე. ის გადავიდა ჩვენს საძინებლებში, ტრანსპორტში, პირში ჩადგმულ ყურსასმენებში. ის არის მოკლე, ინტენსიური, ხანდახან მიკროტრაგიკული, მაგრამ ყოველთვის – თანმდევი.

დღეს, საპნის ოპერას აღარ ვუყურებთ, მაგრამ ყოველდღე ვცხოვრობთ მინი-სერიალში – რომელიც ალგორითმებმა შეგვირჩიეს, ფსევდოავტორებმა დაწერეს და ჩვენივე თითებმა გააქტიურეს.