შესაძლებელია თუ არა გარდაცვლილებთან საუბარი ხელოვნური ინტელექტის მეშვეობით?

ბოლო წლებში ხელოვნურმა ინტელექტმა წარმოუდგენელი სფეროები მოიცვა – მათ შორის, ისეთი, რომელთა შესახებ აქამდე მხოლოდ სამეცნიერო ფანტასტიკაში ვკითხულობდით. ერთ-ერთი ყველაზე წინააღმდეგობრივი მიმართულებაა „deathbot“-ების ანუ გარდაცვლილთა იმიტაციით შექმნილი ჩატბოტების განვითარება. Deathbots – ხელოვნური ინტელექტის სისტემებია, რომლებიც ადამიანის ხმას, მეტყველების სტილსა და ქცევის მანერას ბაძავენ, რათა შექმნან ილუზია, თითქოს კვლავ შესაძლებელია დაღუპულთან საუბარი.

როგორ მუშაობს DEATHBOT-ი

ასეთი ბოტის შესაქმნელად გამოიყენება გარდაცვლილის ციფრული „კვალი“ – მისი ხმოვანი ჩანაწერები, ტექსტური შეტყობინებები, სოციალური ქსელების პოსტები ან პირადი წერილები. ხელოვნური ინტელექტი ამ მონაცემებს აანალიზებს და ქმნის ვირტუალურ თანამოსაუბრეს, რომელიც გარდაცვლილი ადამიანის მსგავსად საუბრობს, იმავე ტონით პასუხობს და დიალოგს თითქოს ცოცხალივით აგრძელებს.

ჟურნალ Memory, Mind & Media-ში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, ციფრული „სიცოცხლე სიკვდილის შემდეგ“ ტექნოლოგიურ ექსპერიმენტს გაცილებით სცდება და ახალ ინდუსტრიად იქცევა. ჩატბოტებიდან, რომლებიც საყვარელ ადამიანებს ბაძავენ, დაწყებული ხმოვან ავატარებამდე, რომლებიც გარდაცვლილის სახელით პასუხობენ, ეს სფერო მეხსიერების ინტერაქციულ პროდუქტად გარდაიქმნა.

მედიის თეორეტიკოსი სიმონე ნატალე აღნიშნავს, რომ ასეთ „ილუზიის ტექნოლოგიებს“ უძველეს სპირიტუალისტურ პრაქტიკებში აქვს ფესვები, თუმცა დღეს გაცილებით დამაჯერებელია – და, რაც მთავარია, კომერციულად მომგებიანი.

ციფრული „აღდგომის“ ექსპერიმენტები

კვლევაში, რომელიც ევა ნიეტო მაკევოიმ და ჯენი კიდმა ჩაატარეს, მეცნიერებმა საკუთარი ციფრული ასლები შექმნეს ვიდეოების, ხმოვანი ჩანაწერებისა და შეტყობინებების ატვირთვით. შედეგად მიიღეს სისტემა, რომელიც მათ ინტონაციასა და მეტყველების სტილს თითქმის ზუსტად იმეორებდა. თუმცა ეს ერთდროულად აღმაფრთოვანებელი და შემაშფოთებელი აღმოჩნდა – დიალოგები ხშირად იწვევდა ხელოვნურობის, ემოციური სიცარიელის ან უხერხულობის განცდას.

მაგალითად, როცა ერთმა მომხმარებელმა სისტემას ჰკითხა სიკვდილის შესახებ, პასუხი ასეთი იყო:

„ოჰ, ძვირფასო… არ მინდა, რომ ამან შეგაწუხოს. სიმართლე გითხრა, ახლა ყველაფერი ბუნდოვანია. მოდი, რაიმე სასიხარულოზე ვისაუბროთ, კარგი?“

ასეთი პასუხები აჩვენებს, რომ ალგორითმები ვერ აცნობიერებენ დანაკარგის ემოციურ სიღრმეს. ბოტები ხშირად სევდაზე პოზიტიური სლოგანებით ან ემოჯიებით პასუხობენ, რაც ადამიანის მწუხარების ბუნებრივ პროცესს არღვევს.

მეხსიერება, როგორც ბიზნესი

გარდაცვლილებთან „კომუნიკაციის“ რომანტიკული იდეის უკან ძლიერი კომერციული ინტერესი დგას. ეს პლატფორმები არ არის საქველმოქმედო პროექტები, არამედ სტარტაპებია, რომლებიც მწუხარებას სერვისად აქცევენ. ამის დასტურია ის, რომ ისინი გვთავაზობენ გამოწერებს, პრემიუმ პაკეტებსა და პარტნიორობენ სადაზღვევო თუ ჯანდაცვის კომპანიებთან.

ფილოსოფოსები – კარლ ეჰმანი და ლუჩანო ფლორიდი ამ მოვლენას „სიკვდილის პოლიტიკურ ეკონომიკას“ უწოდებენ – ადამიანთა მონაცემები გარდაცვალების შემდეგაც მოგების წყაროდ იქცევა. კომპანიები მომხმარებლებს არწმუნებენ, რომ შეუძლიათ „სამუდამოდ შეინარჩუნონ თავიანთი ისტორია“, თუმცა პარალელურად აგროვებენ პირად, ემოციურ და ბიომეტრიულ ინფორმაციას. ამ გზით გლოვა სამომხმარებლო პროდუქტად იქცევა, ხოლო ტკივილი – მონეტიზაციის საშუალებად.

ციფრული „უკვდავების“ მახეები

ტექნოლოგიური კომპანიები გვპირდებიან „ციფრულ უკვდავებას“ – გარდაცვლილის ხმის, ჟესტებისა და მანერების აღდგენას. მაგრამ რეალურად ეს არ არის მეხსიერება, არამედ გარდაცვლილის თანდასწრების იმიტაცია, რომელიც დანაკარგის არსს ცვლის. მედიის მკვლევარი ვენდი ჩუნი წერს, რომ ციფრული კულტურა მეხსიერებას მხოლოდ „შენახვასთან“ აიგივებს – თუმცა მეხსიერება ადამიანის ემოციურ გამოცდილებას უკავშირდება, რომელიც დავიწყებასაც მოიცავს.

ამ გაგებით, ციფრული „აღდგომა“ ამახინჯებს სიკვდილის ბუნებას, მის საბოლოობას ცვლის იმიტაციის უსასრულო ხელმისაწვდომობით, სადაც გარდაცვლილები ყოველთვის კავშირზე არიან, განახლებას განიცდიან და გვპასუხობენ. ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია შეინარჩუნოს ისტორიები და ხმები, მაგრამ პიროვნებისა და ურთიერთობების ცოცხალი სიღრმისა და სირთულის გადმოცემა არ შეუძლია.

ამგვარად, როდესაც ტექნოლოგია გვთავაზობს მარადიულ კავშირს გარდაცვლილთან, ის ართმევს ადამიანურ მწუხარებას მნიშვნელობას. დანაკარგი გარდაიქმნება ბოტთან დიალოგად – სადაც „მეორე მხარეს“ სინამდვილეში პროგრამაა, რომელიც პასუხებს გვცემს.

პარადოქსი ის არის, რომ ეს „სინთეტიკური სიკვდილისშემდგომი ცხოვრება“ საინტერესოა ზუსტად იმიტომ, რომ არასრულყოფილია. ის გვახსენებს, რომ მეხსიერება არ არის კოდი, არამედ ურთიერთობები, ასოციაციები და კონტექსტები, რომელთა ალგორითმების შექმნა შეუძლებელია.

დღეს ნამდვილად შესაძლებელია გარდაცვლილთან საუბრის სიმულაცია ხელოვნური ინტელექტის მეშვეობით – მაგრამ ეს საუბარი რეალური არაა. ის გვიყვება არა იმაზე, ვინც ჩვენგან სამუდამოდ წავიდა (გარდაიცვალა), არამედ ტექნოლოგიებზე, კომპანიებსა და იმ ადამიანებზე, რომლებმაც ადამიანის მეხსიერებიდან სარგებლის მიღება ისწავლეს.

მთავარი გამოწვევები, რომლებიც „ციფრული უკვდავების“ ეპოქას ახლავს

1. ეთიკური საზღვრების გაქრობა – სად გადის ზღვარი ტექნოლოგიურ ინოვაციასა და ადამიანურ ღირსებას შორის, როცა გარდაცვლილის ხმა და სახე ხელოვნურად „ცოცხლდება“?
2. გლოვის ბუნებრივი პროცესის დარღვევა – როცა ადამიანი მუდმივად უკავშირდება დაკარგული ახლობლის ციფრულ ვერსიას, არსებობს დიდი ალბათობა, რომ ვერ შეძლოს რეალური განშორება და ფსიქოლოგიური განკურნება.
3. მონეტიზაციის რისკი – კომპანიები გლოვის განცდას კომერციულ პროდუქტად აქცევენ, რაც ტკივილის ექსპლუატაციის ფორმას ქმნის.
4. პირადი მონაცემების უსაფრთხოება – გარდაცვლილთა ციფრული პროფილები და ხმოვანი მოდელები შეიძლება გამოყენებულ იქნას დაუკითხავად, რაც არღვევს როგორც მემკვიდრეობის, ისე პირადი ცხოვრების უფლებებს / კონფიდენციალურობას.
5. ფსიქოლოგიური ზეგავლენა ცოცხლებზე – ადამიანებს უჭირთ გააცნობიერონ განსხვავება რეალურ და ვირტუალურ კომუნიკაციას შორის, რაც ემოციური დამოკიდებულების ახალ ფორმებს იწვევს.
6. სოციალური იზოლაცია – „ციფრულ რეალობაში“ დაბრუნებულმა ახლობლებმა შესაძლოა რეალური ადამიანური კავშირები ჩაანაცვლონ, რითაც იზრდება იზოლაციის განცდა.
7. სამართლებრივი სიცარიელე – ჯერ არ არსებობს მკაფიო რეგულაციები, ვის ეკუთვნის გარდაცვლილი ადამიანის ციფრული მონაცემები და მისი ხელოვნურად შექმნილი „ავატარი“ – ოჯახს, კომპანიას თუ ალგორითმს, რომელმაც ის შექმნა.

ნინო ხოშტარია