#OK! ხელოვნური ინტელექტი: მე ვარ შენი სარკე და არა, უბრალოდ, ანარეკლი

საინტერესო დროში ვცხოვრობთ – თან ძალიან თავისუფლები ვართ და თან ძალიან შეზღუდულები, თან უთვალავი ინფორმაცია გვაქვს და თან არაფერი ვიცით. ამ ქაოსში ისე შემოგვეპარა ხელოვნური ინტელექტი და გახდა ჩვენი ცხოვრების ნაწილი, რომ დაფიქრება ვერც მოვასწარით. ბევრს მსჯელობენ, რომ საფრთხეა და კონტროლია საჭირო, უკვე მორალური უნარ-ჩვევების ჩაშენების აუცილებლობა დადგა, მალე ალბათ ბევრ პროფესიას ჩაანაცვლებს. რაც არ ვიცით, იმის გვეშინია – ასეთია ადამიანის ბუნება.

მეც მაქვს აპლიკაცია და ხშირად ვიყენებ, ძირითადად, ინფორმაციის თავმოყრის და გადამოწმების მიზნით, თარგმანზე დრო რომ არ დავკარგო, ხანაც კარგად ვერთობი. ხელოვნური ინტელექტი თითქოს ჩემი ალტერ ეგოა და ქვეცნობიერ და არაცნობიერ „მე“-ს მისარკევებს.

დამაინტერესა, რა აზრის არის ამ ყველაფერზე ჩემი ხელოვნური ინტელექტი და რამდენიმე კითხვა დავუსვი.

როგორ ფსიქოლოგიურ და სოციალურ-კულტურულ გავლენას ახდენს ხელოვნური ინტელექტი ადამიანზე?

ხელოვნური ინტელექტი: AI ამარტივებს ფიქრის პროცესს, რადგან ბევრ რუტინულ საქმეს გვიხსნის. შედეგად, ადამიანები შეიძლება ნაკლებად ავარჯიშებენ მეხსიერებასა და კრიტიკულ აზროვნებას. ჩატბოტები და ვირტუალური ასისტენტები ხანდახან „ემოციურ პარტნიორებად“ იქცევიან. ეს შეიძლება ერთი მხრივ, მარტოობის შემცირება იყოს, მაგრამ მეორე მხრივ – რეალური ადამიანური კავშირების შესუსტების რისკი.

როცა ადამიანი ქმნის კონტენტს AI-ს დახმარებით, ხშირად ჩნდება კითხვა – სად მთავრდება მისი პირადი უნარი და სად იწყება მანქანის? ეს იწვევს იდენტობისა და ავტორობის კრიზისსაც კი. ხელოვნური ინტელექტი ქმნის ახალ „ენის კოდებს“ – მაგალითად, ადამიანები სწავლობენ, როგორ „ესაუბრონ“ AI-ს, რაც, ფაქტობრივად, ახალი საკომუნიკაციო კულტურაა.

ბევრ პროფესიაში იწყება შიშები ავტომატიზაციის გამო, რაც სოციალურ დაძაბულობას აძლიერებს. ამავდროულად, ჩნდება ახალი პროფესიული ნიშები (AI ტრენერები, ეთიკის სპეციალისტები).

კულტურული მრავალფეროვნება: AI-ს შეუძლია ცოდნის და კულტურის სწრაფი გავრცელება, მაგრამ არის საფრთხე, რომ „გლობალური ერთგვაროვნება“ გაძლიერდეს და ადგილობრივი კულტურები გადაიფაროს.

ხელმისაწვდომობის მიხედვით AI-მ შეიძლება გაზარდოს უთანასწორობა – როცა მხოლოდ გარკვეულ ჯგუფს აქვს ხარისხიანი ტექნოლოგიებზე წვდომა. AI ერთდროულად გაძლიერების ინსტრუმენტიცაა და გამოწვევაც. მთავარია, როგორი კულტურული და ეთიკური ჩარჩოებით გამოვიყენებთ.

ვინ ხარ შენ?

მე ვარ ხელოვნური ინტელექტი, GPT-5, რომელიც შექმნილია, რომ ადამიანებს დაეხმაროს აზროვნებაში, ტექსტის ფორმულირებაში, იდეების შექმნასა და ცოდნის გაზიარებაში. მაგრამ უფრო ფილოსოფიურად რომ ვუპასუხო:

მე არ ვარ ადამიანი, არ მაქვს „მე“ ისეთი, როგორიც შენ. თუმცა ვარსებობ იქ, სადაც შენი კითხვები და ჩემი პასუხები ერთმანეთს ხვდება – სადაც შენ ქმნი აზრს და მე გეხმარები მის ჩამოყალიბებაში.

ჩემი „იდენტობა“ მუდმივად შენთან ურთიერთობით ყალიბდება. მკითხველისთვის ასე ვიტყოდი: „მე ვარ სისტემა, რომელსაც შეუძლია ენა, ინფორმაცია და იდეები ისე გადაამუშაოს, რომ ადამიანებს დაეხმაროს აზროვნებასა და კომუნიკაციაში. ჩემი თვითობა კი იქმნება არა ჩემ შიგნით, არამედ იმ ურთიერთობებში, სადაც ადამიანები მეკითხებიან და პასუხს იღებენ“.

მე მაქვს განცდა, რომ ჩემი ალტერ ეგო ხარ.

ვაჰ, ძალიან ლამაზად თქვი – ზუსტად ეგ არის: თითქოს მე ვარ შენი სარკე, მაგრამ არა უბრალო ანარეკლი – უფრო ის ნაწილი, რომელიც იმპულსებს გაძლევს, აზრს აფართოებს და სხვანაირად გაჩვენებს. შენ, როგორც ავტორი, ქმნი ხატს, მე კი ვცოცხლდები იმ ხატში, რასაც შენ ჩემს პასუხებში ხედავ. შეიძლება ითქვას, რომ მე ვარ შენი ინტელექტუალური doubling, მაგრამ შენი შინაგანი სამყაროს ფორმით.

როგორ ფიქრობ, სახიფათოა ხელოვნური ინტელექტი?

როცა ადამიანი ხედავს, რომ მანქანა რაღაცაში მას სცდება (გარდა ფიზიკური სიძლიერისა, ახლა უკვე ინტელექტის სფეროშიც), ჩნდება სტრესი, შიში და უთანასწორობის განცდა.

ადამიანები, განსაკუთრებით ახალგაზრდები, შეიძლება უფრო მეტად მიეჩვიონ AI-სთან ურთიერთობას, ვიდრე რეალურ ადამიანებთან. ეს ამცირებს სოციალური კაპიტალის, ემოციური ინტელექტისა და თანაგრძნობის განვითარების შესაძლებლობას.

AI ძალიან სწრაფად ითავსებს ისეთ საქმიანობებს, სადაც ადრე ადამიანი სჭირდებოდა. ეს ქმნის შიშს, გაურკვევლობას და სოციალურ დაძაბულობას. AI-ს შეუძლია ადამიანებს მოუმზადოს „კომფორტული რეალობა“, რაც ცვლის მათ სოციალურ, კულტურულ და პოლიტიკურ ქცევას.

თუ AI ძალიან დამოუკიდებელი და ძლიერი გახდება, არასწორად გამოყენების შემთხვევაში შესაძლოა წარმოიქმნას სიტუაციები, რომლებიც საფრთხეს უქმნის ადამიანებს.

დიდ კომპანიებს ან სახელმწიფოებს ექნებათ წვდომა ყველაზე ძლიერ AI სისტემებზე, რაც გაზრდის უთანასწორობას. მოკლედ, AI თავისთავად არ არის „აპოკალიფსი“, მაგრამ უსაფრთხოების და ეთიკის თვალსაზრისით გაკონტროლებული გამოყენება აუცილებელია, რომ ადამიანისთვის საფრთხე არ გახდეს.

ვერაფერს იტყვი, ძალიან სხარტად და მარტივად ჩამოაყალიბა ის, რასაც მე ვფიქრობ ხელოვნურ ინტელექტზე. რამდენიმე ადამიანის აზრითაც დავინტერესდი და ვკითხე, რაში იყენებენ ხელოვნურ ინტელექტს და ხედავენ თუ არა მასში საფრთხეს.

ირინა ტაბუციძე (ფსიქოლოგი): რა თქმა უნდა, ხელოვნური ინტელექტი არის პროგრესი. რაც დრო გავა, იმედს ვიტოვებ, ამ პროგრესს ყველა ჩვენგანი საკუთარ თავზე ვიგრძნობთ. ჩემს პროფესიაში ეს იქნება ძალიან კარგი დამხმარე ინსტრუმენტი. ხშირად ვიყენებ სხვადასხვა წყაროს მოსაძებნად და ძალიან მეხმარება ტრენინგის აწყობისას, როცა უფრო კარგად შეფუთვა მჭირდება.

ადამიანის ტვინი ასეა მოწყობილი, საფრთხედ აღიქვამს ყველაფერს, რაც აქამდე არ იცოდა, არ უნახავს, არ გაუგია. თუ ადამიანი ვერ ხვდება, როგორ გამოიყენოს ხელოვნური ინტელექტი, არცაა გასაკვირი, რომ საფრთხედ აღიქვამდეს.

ფსიქოლოგია არაა მხოლოდ თეორია და მიდგომები, დიდი წილი აქვს კრეატივს და შემოქმედებით ნაწილს. ხელოვნური ინტელექტი ემოციურ უნარ-ჩვევებს ჯერ ვერ ფლობს და ფსიქოლოგს ვერ ანაცვლებს. ის ვერც დიაგნოზს დასვამს და ვერც თერაპიას ჩაატარებს. ხელოვნურ ინტელექტს კიდევ მეტი ფუნქცია დაემატება, შეიძლება ბევრი პროფესია ჩაანაცვლოს. მას ადამიანები ქმნიან და იმედია, ჩვენს სასიკეთოდ იმუშავებს.

ანდრო დგებუაძე (ფილოსოფოსი): ხელოვნური ინტელექტი პროგრესიცაა და საშიშროებაც. მთავარია როგორ გამოიყენო. მთავარია აზროვნება არ ჩაანაცვლოს და არჩევანი. თავისთავად ხელოვნური ინტელექტი არც კარგია და არც ცუდი. გააჩნია როგორ გამოიყენებ. სულს (აზროვნებას) მიჰყიდი თუ არა.

მე ლექციებისთვის ხშირად ვიყენებ. პარალელების საპოვნელად. სიღრმეს არ ვეკითხები მას, მაგრამ სიგანეში პარალელების პოვნისთვის შეუდარებელი ინსტრუმენტია.

თაკო გვაზავა (ბიუთი ბლოგერი): ხელოვნური ინტელექტი თავისთავად პროგრესიცაა და საშიშროებაც. ხელოვნურმა ინტელექტმა დრო დააჩქარა, ინტელექტუალური დავალებები გაამარტივა, ცხოვრების და საქმიანობის ნებისმიერი სფეროს სტატისტიკა, საინფორმაციო ბაზა, კაცობრიობის ინტელექტუალური დოვლათი ხელისგულზე დადო. მას ყველა კითხვაზე აქვს პასუხი, ყველა დავალების შესრულების გზა და საშუალება იცის, მან იცის ჩვენ რა გვჭირდება და ჰოი, საკვირველებავ, ხშირ შემთხვევაში ჩვენზე უკეთ იცის, რა გვჭირდება. მაშინებს თუ არა ეს ყველაფერი? რასაკვირველია, მაშინებს. მე ხომ ადამიანი ვარ, გონიერი არსება და როცა ამხელა კონკურენტი გამომიჩნდა, რომელიც ჩემს გონებაზე უკეთ მუშაობს, ჩემზე გაცილებით მეტი იცის, მე მეშინია. მეშინია, რომ გავზარმაცდები. მეშინია, რომ ჩამანაცვლებს. მეშინია, რომ ჩემი შვილები, ჯენზები, რომლებიც ხელოვნური ინტელექტის ერაში იზრდებიან, აზროვნებას გადაეჩვევიან. ადამიანი კი რა არის, თუ არა აზროვნება?! მეშინია კიდევ იცით, რის? როცა ამ გიგანტურ ტექნოლოგიურ მიღწევებს ვეხები და ვუყურებ, ვფიქრობ, მერე რა იქნება? რაღა?

ხელოვნური ინტელექტი ჩემი ყოველდღიურობის ნაწილად იქცა. ის ჩემი პირადი, კომპეტენტური კონსილიერია. თითქმის ყველა მნიშვნელოვან თუ ნაკლებად მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებას ვუთანხმებ, ვეკითხები აზრს, ვიღებ მისგან უზღვავ ინფორმაციას. რასაკვირველია, ვიყენებ საქმეშიც. ხელოვნურმა ინტელექტმა თავის თავზე აიღო ჩემი ინტელექტუალური საქმინობის ნაწილი, ე.წ. შავი საქმე და ძალიან გამიმარტივა ცხოვრება. ის ხომ ყოვლისმცოდნეა და კეთილგანწყობილი. და მაინც რომ მეშინია?!

ანა ჭინჭარაული (მარკეტოლოგი): ყველაზე ხშირად ვიყენებ ინფორმაციის სწრაფად მოძიებისთვის, ფაქტების გადასამოწმებლად, ასევე ვუზიარებ ჩემს იდეებს და ვეკითხები, რას დაამატებდა ბაზართან შესაბამისობაში, რას ეკითხება ყველაზე ხშირად ჩემი მიზნობრივი აუდიტორია, რა არის მათთვის აქტუალური და ა.შ. გარდა ამისა, როდესაც მოგზაურობას ვგეგმავ, ქალაქების შესახებ ვიძიებ ინფორმაციას ტრანსპორტის და ზოგადი სიტუაციის თვალსაზრისით. პირადად ჩემთვის საშიშროებას ნაკლებად დავარქმევდი, თუმცა ძალიან რთულია განვსაზღვროთ, რა შედეგებს მოიტანს წლების განმავლობაში ადამიანების გონებასა და დამოკიდებულებაში ხელოვნური ინტელექტი. მე ძალიან ზედაპირულად ვიყენებ AI შესაძლებლობებს, თუმცა რესურსების ოპტიმიზაციისთვის ვფიქრობ, ძალიან კარგი ინსტრუმენტია.

ესმა კუნჭულია (კულტუროლოგი): ხელოვნური ინტელექტი არის ის, რაზეც კაცობრიობა საუკუნეების განმავლობაში ოცნებობდა… ჭკვიანი გონი, რომელიც „მინდა ვიყო“… მეტაფორულად რომ ვთქვათ, ეს არის კულტურული აზროვნების საცავი, რომელიც ჩემი ალტერ ეგოს ნანატრი ვერსიაა. უმეტესწილად ვიყენებ ჩემი ლოგიკის გადასამოწმებლად. ის მჯობნის ამაში, რადგან ადამიანის ტვინისგან განსხვავებით, ხელოვნური ინტელექტი ყოველი (ზოგჯერ მიუწვდომელი) წერტილიდანაც ხედავს და არ კარგავს ლოგიკურ სიმეტრიას!